гл
аан тутааҕыттан тутуста

олохтоох салайыныы уорганнарын судаарыстыба хонтуруоллааһына

предл
I (в. п.)
1) 1. Ким, туох иннигэр, оннугар этэргэ туттуллар (за меня не беспокойтесь). 2. Туох иһин биэрбити, төлөөбүтү, атастаспыты эҥин этэргэ (за книги уплочено 9 рублей). 3. Туохтан харбаабыты, тутуспуту, хатаастыбыты, таарыйбыты уо. д. а. бэлиэтииргэ (держится за канат, поймал за ногу, задел за плечо)
2) иһин, туһугар, иннигэр (за счастье - дьол иһин, дьол туһугар. За свободу - көҥүл иннигэр)
3) төһө өр буолбуту, буолары көрдөрөр (за лето - сайын устатыгар; за 10 лет - 10 сыл устатыгар)
4) за опоздание - хойутаабытын иһин
5) туох кэтэҕэр уурбуту, бырахпыты, барбыты уо. д. а. көрдөрөргө туттуллар (положил за шкаф, унес за амбар)
II (т. п.)
1) за ягодами - отоннуу, за дровами - мас аҕала
2) за неимением - суоҕуттан
3) 1. Кэтэҕэр, кэннигэр (за деревом, за шкафом), 2. За столом - остуолга, за партой паартаҕа

предл.

сесть за стол - остуолга олор;
за деньги - харчыга;
за городом - куорат таһыгар;
за здоровье - доруобуйа туһугар

предлог 1. с вин. п. (через, по ту сторону, дальше чего-л.) таһыгар, нөҥүө, =нан; уехать за город куорат таһыгар бар; выкинуть за борт борт таһыгар ылан бырах; 2. с вин. п. (около, вокруг) тула, таһыгар, =ҕа; сесть за стол остуолга олор; 3. с вин. п. (указывает на начало действия) =ҕа; взяться за работу үлэҕэ турун; приняться за учение үөрэххэ ылыс; 4. с вин. п. (в течение, в продолжение) устатыгар, иһигэр, =ҕа; эту работу можно сделать за час бу үлэни чаас иһигэр оҥоруохха сөп; заработать за один месяц ый устатыгар үлэлээн бул; 5. с вин. п. (позднее, больше, сверх) ааһа, тахса; уже за полночь хайыы--үйэҕэ түүн үөһүн ааһа барда; ей далеко за сорок кини түөрт уонтан ыраах тахса саастаах; 6. с вин. п. (ради, в пользу чего-л.) иһин, туһугар; бороться за дело революции революция дьыалатын иһин охсус; пить за здоровье доруобуйа туһугар ис; 7. с вин. п. (вместо кого-л., в качестве кого-л.) оннугар, солбуйан; она работает за мастера кини маастар оннугар үлэлиир; работать за двоих икки киһи оннугар үлэлээ; 8. с вин. п. (на расстоянии) ыраах, =ҕа; находиться за десять километров от города куораттан уон километр ыраах баар буол; за километр отсюда мантан биир километр ыраах; 9. с вин. п. (раньше, до) иннинэ; за час до отхода поезда поезд барыан биир чаас иннинэ; 10. с вин. п. (при указании предмета, которого касаются) =ттан; вести за руку илиититтэн сиэт; держаться за перила сыҥаһаттан тутус; дёрнуть дверь за ручку ааны тутааҕыттан тарт; 11. с вин. п. (в обмен, по какой-л. цене) =ҕа; за деньги харчыга; купить книгу за пять рублей кинигэни биэс солкуобайга атыылас; 12. с вин. п. (при обозначении лица, предмета, по отношению к которому возникает какое-л. чувство) туһугар, иннигэр, =ттан; беспокоиться за детей оҕолор тустарыгар кыһан; мне стыдно за него мин киниттэн саатабын, кини куһаҕан быһыытыттан саатабын; я рад за вас эн тускар үөрэбин; 13. с те. п. (позади, по ту сторону) кэннигэр, унуор, тас өттүгэр; за воротами олбуор аанын кэннигэр; за рекой өрүс унуор; жить за городом куорат тас өттүгэр олор; 14. с те. п. (возле, около, у) тула, аттыгар, =ҕа; сидеть за столом остуолга олор; стоять за станком станок аттыгар тур; 15. с те. п. (во время чего-л.) олорон, сылдьан; за работой үлэлии сылдьан; за обедом эбиэттии олорон; 16. с те. п. (позади, вслед, чередуясь) кэнниттэн, =ттан; идите за мной мин кэннибиттэн иһнп; читать книгу за книгой кинигэттэн кинигэни ааҕан ис; 17. с те. п. (с целью) =ҕа; =а; пойти за водой уута баһа бар; послать за врачом врачка ыыт; стоять в очереди за билетами в театр театрга билиэккэ уочараттаан тур; 18. с те., вин. (по причине, вследствие) иһин, =ттан, =ан; уважать за храбрость хорсунун иһин убаастаа; за недостатком времени бириэмэ тиийбэтиттэн; за ненадобностью наадата суоҕуттан; 19. с те. п. (в знач. предлога "с") =лаах; письмо за подписью директора директор илии баттааһыннаах сурук; дело за номером таким-то маннык нүөмэрдээх дьыала; 20. с те. п. (при обозначении лица или предмета, от которых зависит наступление какого-л. действия) =ттан; дело за немногим дьыала кыраттан; задержка за утверждением проекта тардыллыы бырайыак бигэргэтиллэ илигиттэн; 21. с те. п. (при обозначении лица, которое должно платить, сделать что-л.): за вами десять рублей эн уон солкуобайы төлүүрдээх-хин; за тобой ещё две книги эйиэхэ өссө икки кинигэ баар; запишите за мной миэхэ суруйан кэбис; 22. с те. п., разг. (при обозначении лица, которому присуще какое-л. свойство) =лаах; за ним водится эта дурная привычка кини итинник куһаҕан үгэстээх; 23. с вин. и те. п. (указывает на лицо или предмет, на которые направлено действие) -ы, =ны; ухаживать за больным ыарыһаҕы бүөбэйдээ; смотреть за детьми оҕолору көр; # выйти замуж за кого-либо ки миэхэ эрэ эргэ таҕыс, эргэ бар; быть замужем за кём=либо кимиэхэ эрэ эргэ тахсан олор; за исключением ураты; учесть все за и против табыллар--табыллыбат өттүлэрин барытын аах (учуоттаа).

ходуһатыйыы, ходуһатытыы (сир үүнүүлээх ходуһаҕа кубулуйуута. Сири тупсаран оноруу, холобура, элбэх сыллаах культурнай оттору ыһан үүн-нэрии эбэтэр айылҕаҕа бэйэтигэр буолар уларыйыылар түмүктэригэр X. тахсар.)

олохтоох бэйэни салайыныыны быраап өттүнэн хонтуруоллааһын

приставка, суолтатынан: 1. туохтууру үөскэтэр уонна көрдөрөр: 1) хайааһыны саҕалааһыны, хол. запеть ыллаан бар; 2) хайааһын түмүгүн ситиитин, хол. закрепить туттаран кэбис, иҥиннэрэн кэбис; затвердеть кытаатан хаал; 3) хайааһын наһаа барыытын, наһаалааһыны, хол. захвалить наһаа хайҕаа; засидеться наһаа олорон хаал; 4) тугу эмэ ааһа барыыны, нөҥүө түһүүнү, хол. завернуть за угол муннугу эргийэ бар, муннугу нөҥүө түс; 2. туох эмэ уҥуор эбэтэр тас өттүгэр баары бэлиэтиир аат тылы уонна даҕааһыны үөскэтэр, хол. заречье өрүс уҥуоргута, өрүс уҥуоргу өттө; загородный куорат таһынааҕы.

предл
(р. п.)
1) кэтэҕиттэн (из-за угла)
2) из-за лености - сүрэҕэлдьээн, сүрэҕэлдьээһинтэн; из-за тебя - эйигиттэн

предл.
из-за него - киниттэн

предлог с род. п. 1. (на вопрос "откуда") кэнниттэн, уҥуортан; из-за двери аан кэнниттэн; из-за реки өрүс уҥуортан; 2. (по причине) =тан; из-за тебя эйигиттэн; из-за дождя самыыртан.