прил. 1. (ничем не стесняемый) көҥүл, хайа баҕарар; произвольные движения көҥүл хамсаныылар; 2. (производимый самовольно) талбытынан (оҥоһуллар), бэйэ көҥүлүнэн (оҥоһуллар); произвольные отступления от закона сокуонтан бэйэ талбытынан туорааһыннар; 3. (неосновательный) олоҕо суох; произвольный вывод олоҕо суох түмүк.

ж. бара сылдьыы, суох буолуу; самовольная отлучка көҥүллэтиитэ суох бара сылдьыы.

с. 1. (деятельность) дьайыы, үлэ, үлэ-хамнас; 2. действия мн. (поступки) дьайыы, оҥоруу, быһыыланыы; пресечь самовольные действия бэйэ көҥүлүнэн дьайыы-тын тохтот; предоставить полную свободу действий бэйэтэ оҥороругар толору көҥүлү биэр; 3. (работа) үлэ; машина в действии массыына үлэлии турар; привести в действие улэлэт; 4. юр. (действенность, сила) күүс; договор сохраняет своё действие в течение четырёх лет дуогабар бэйэтин күүһүн түөрт сыл устатыгар илдьэ сылдьар; закон обратного действия не имеет сокуон төттөрү күүһэ суох; 5. (воздействие) дьайыы, сабыдыаллааһын; благотворное действие үтүө сабыдыаллааһын; под действием чего-л. туох эмэ дьайыытынан; 6. (в повествовании) хайааһын, кэпсэнэр көстүү, событие; действие романа происходит в Москве роман хайааһына Москваҕа буолар; 7. театр, оонньуу; пьеса в четырёх действиях түөрт оонньуулаах пьеса; 8. мат. дьайыы, оҥоһуу; четыре арифметических действия арифметика түөрт дьайыылара; # боевые действия кыргыһыылар, сэриилэһии.