уматыы (бороһуок металлургиятын Iпорошковая металлургия) биир технологическая түһүмэҕин үлэтэ — хам баттатыы ньыматынан бэлэмнэниллибит соҕотуопкалары күүскэ ититэн металл-керамика оноһуктары ылыы.)

м. металлург (металлургияҕа специалист).

аспиратор (салгын быыллыйыытыв эбэтэр гаас састаабын быһаарарга анаан боруобаны ылар оҥоһук. А. хайа үлэтигэр уонна металлургия промышленноһыгар туһаныллар.)

агломерат (1. Геологияда — хайа боруодаларын, минераллар араас кээмэйдээх уонна быһыылаах кэлимсэлэһэ илик үлтүркэйдэрэ. А. үксэ булкаан эстиитигэр үөскүүр; 2. Металлургияҕа — туһааннаах технологияҕа анаан бэлэмнэниллибит металлургия сырьета: урууда, концентрат, атын да матырыйаал мээк-кэтин 100 мм тиийэр кээмэйдээх болгуо-болгуо курдук сомоҕолоһуннарыллыбыт көрүнэ.)

хостонор баайы байытааһын (минерал сырьену хостооһун кэнниттэн туһалаах өттүн хойуннаран уопсай маассатын аҕыйатан металлургия дьайааныгар (процесс) бэлэмниир үлэ. Түмүгэр концентрат ылыллар, наадата суох өттун (отходы или хвосты) уонна сороҕор буортулаах булкаас-тарын араарыы ситиһиллэр.)

уулаах сойук (массыына эбэтэр атын тэрил, олус итийэр чааһын сойутарга аналлаах уунан (убаҕаһынан) толоруллар көндөйө. Холо-бура, ис умайыылаах хамсатааччылар, металлургия оһох-торо оннук оноһуулаахтар, кэлэн суккуйан ааһар уунан сойутуллаллар.)

металл-керамика (металл бороһуогун туойга мэһийэн, чинэтэ ыктаран баран уматан оноһуллубут матырыйаал. Алтаннаах оҥоһуктары 600-800, тимирдээх дэтээллэри 1000-1300, кытаанах холбуу уһаарыылары 1400-1600, вольфрамнаах, титаннаах, тантал-лаах, молибденнаах оҥоһуктары 2000-2900 кыраадыска диэри ититэллэр. Билигин М-к. оннугар бороһуок метал-лургията (порошковая металлургия) сайдар.)

прил. 1. хара; чёрная краска хара кырааска; 2. (тёмный) хап-хара, хараҥа; наливали чай, чёрный как дёготь дьүөкэт курдук хап-хара чэйи куталлара; 3. (не главный) хара, кэтэх; чёрный ход хара аан; 4. (о труде и т. п.) хара, мара; чёрная работа хара үлэ, мара үлэ; 5. перен. (отрицательный, плохой) хараҥа, куһаҕан; 6. перен. (мрачный) хараҥа, ыар; чёрные мысли хараҥа санаалар; чёрные дни ыар күннэр; 7. перен. (преступный, злой) хараҥа, хара дьайдаах; чёрные силы реакции реакция хараҥа күүстэрэ; чёрное дело поджигателей войны сэриини күө-дьүтээччилэр хара дьайдаах дьыалалара; # чёрные металлы хара металлар; чёрная металлургия хара металлургия; чёрный пар с. х. хара паар; чёрный лес сэбирдэхтээх тыа; чёрная биржа хара биржа; на чёрный день быстарар күҥҥэр; чёрным по белому маҥаҥҥа харанан, сыалаах үтэһэнэн суруйбут курдук.

амальгама (уртуут уонна металл убаҕас, убаҕастыҥы эбэтэр кытаанах туруктаах холбоһуга. А. оноһуктары кыһыл, үрүҥ көмүһүнэн дуйдааһынтга, сиэркилэ оноһуутугар, өннөөх металлургияҕа туһаныллар.)