несов. что 1. и без доп. туормастаа, тохтот; тормозить машину массыынаны туормастаа; 2. перен. (быть помехой) туормастаа, харгыстаа.

сов. что 1. и без доп. туормастаа, тохтот; затормозить вагон вагону тохтот; 2. перен. (задержать) туормастаа, харгыстаа; затормозить движение хамсааһыны харгытат.

гл
туормастыыр

гл,сов
туормастаата; бытаарта; тохтотто

с. 1. туормастааһын; автоматическое торможение автоматическай туормастааһын; 2. физиол. туормастаныы, туормастааһын.

несов., притормозить сов. что и без доп. туормастыы түс, бытаарт, тохтот.

деселерометр (транспорт ханнык баҕарар көрунэ айаннаан иһэн бытаарыытын кээмэйдиир прибор. Д. үлэтэ биэрэҥ (маятник) тэбинин (инерция) күүһүн (туормастыыр күүскэ тэҥнэһэр) уларыйыытын быһаарыыга олоҕурар (бириэмэ биир кээмэйигэр).)

храповик туормаһа (наар биир эрэ өтгүнэн эргийиэхтээх храповой механизм көлөһөтө төттөрү эргийбэтин хааччыйар дэтээл. X. т. сүрүннэ олорор уонна хаптаҕай быластыынка куруһуна өйөбүллээх. Ол көмөтүнэн хайа баҕарар түгэннэ храповик көлөһөтун тииһигэр утары түһэн теттөрү эргиппэт а. э. туормастыыр.)

өһөс көлөһө, храповик (хамсааһыны биир эрэ өттүгэр биэрэргэ аналлаах механизм тиистээх көлөһөтө. Ө. к. тиистэрэ бары биир хайысхалаах иҥнэ-рилэр а. э. умсарылар. Олорго утары анньыллар тыл (собачка) көлөһөнү өһөһүннэрэн (туормастаан) төттөрү эргиппэт.)

аэродинамическай утарааһын, утарсыы (этгик салгынна эбэтэр атын гааска хамсааһынын туормастыыр күүс. А. у. эттик түргэнин квадратыгар, кини туоратынан быһа охсуутун иэнигэр уонна аэродинамическай утарсыы ко-эффициеныгар пропорциональнай. А. у. коэффшщена эттик тас быһыытыттан уонна атаакатын муннугуттан (атаки угол) тутулуктаах.)