электрическэй көннөрөөччүк (уларыйыылаах электрическэй сүүрээни бастайааннай сүүрээҥҥэ кубулутар тэрил. Э. к. электроннайдарга, вакуумнаахтарга, ионнайдарга, уба-ҕастарга, кьггаанахтарга, механическайдарга араарыллар.)

электро-эниэргийэ, туок биэрээччи (мунньуллубут эбэтэр кэлэ турар эниэргийэни электрическэй эниэргийэҕэ кубулутар оноһуктар: аккумулятор, генератор, термо-элэмиэн, фотоэлэмиэн о. д. а.)

уларыйыылаах сүүрззн хатыла (уларыйыылаах электрическэй суүрээн күүрүүтэ саамай улахан кэршгэр тиийэн баран саамай кыра кэриҥҥэ тиийэ түһэр, онтон эмиэ үрдүк кэриҥҥэ тиийэр а. э. биир кэриҥ хатыланар кэмэ. Сөкүүндэ 50 гыммыт бииригэр тэҥнэһэр.)

1. түргэнэ, субула; частота пульса тымыр тэбиитин түргэнэ; 2. тех. (число движений, колебаний) частота, түргэнэ (туох эмэ кэм единицатыгар оҥорор хамсааһынын ахсаана); частота колебаний маятника майаатынньык биэтэҥнээһинин түргэнэ.

тыбыл, субул (ханнык эрэ хамсааһын эҥин бириэмэ биир кээмэйигэр хаста хатыланара.)

эргийии түргэнэ (эргийэр оноһук бэйэтин сүнньун тула биир мүнүүтэҕэ (бириэмэ иээмэйигэр) эргийиитин ахсаана.)

эргийии тыбыла (ханнык эмэ эргийии (холобур, электрическэй сүүрээнинэн үлэлиир баал эргийиитэ) бириэмэ кээмэйигэр — сөкүүндэҕэ эбэтэр мүнүүтэҕэ төһө төгүл хатыланар ахсаана.)

эйэннээһин тыбыла, субула (сөкүүндэ устата буолар эйэннээһин ахсаана.)

уларыйыылаах сүүрээн тыбыла, субула (уларыйыылаах сүүрээн кэринэ сөкүүндэҕэ хаста хатыланан халбанныыра. Үксүн, 50 хатыланыылаах электрическэй сүүрээн олоххо-дьаһахха туһаныллар. Оттон радионан сибээскэ, эмтээһин аппарааттарыгар ардыгар 15000 Гц тиийэ тыбыллаах (частота колебаний) уларыйыылаах электрическэй сүүрээн туһаныллар.)

сыгынаал тыбыла, субула, имнэник тыбыла, субула (сыгынаал бириэмэ кээмэйигэр (сөкүүндэ5э) буолар хатыланыытын ахсаана.)

кэккэлэһэ (параллельный (көбүтүү-лээх бастайааннай сүүрээн электрическэй хамсатааччыта) — сүүрээни тэннэ көбүтэргэ анаан дьаакырын уонна электричествоны көбүтэрин (возбуждения) мотуоктуу эри-ирдэрэ кэккэлэһэ холбоммут, бастайааннай электрическэй сүүрээнинэн үлэлиир уонна саамай киэҥник тарҕаммыт электрическэй хамсатааччы.)

утуу-субуу көбүтүүлзэх бастайааннай сүүрээн электрическэй хамсатааччыта (сүүрээни утуу-субуу көбүтэргэ анаан дьаакырын уонна уһугуннарарын (көбүтэрин) мотуоктуу эриирдэрэ утуу-субуу холбонуллубут электрическэй хамсатааччы. У-с. к. б. с. э. х. сэдэхтик туттуллар.)

булкуйа көбүтүүлээх бастайааннай сүүрээн электрическэй хамсатааччыта (утуу-субуу уонна кэккэлэһэ холбоммут мотуоктуу эриирдэрдээх электрическэй хамсатааччы.)

бастайааннай сүүрээннээх электрическэй массыына дьаакыра (электическэй массыына хамсыыр (эргийэр) чааһа. Дьаакыр эргийэн магнит хонуутун кытта дьайсан бастайааннай электрическэй сүүрээни үөскэтэр. Уларыйыылах электрическэй сүүрээннээх синхроннай уонна асинхроннай массыыналар дьаакырдара ротор дэнэр.)

сущ
1) ток (электричество проводник устун барыыта)
2) улар, куртуйах охсоро

I м. I. (поток, струя) сүүрээн, күрүлгэн; ток воздуха салгын сүүрээнэ; 2. эл. ток; ток высокого напряжения үрдүк күүрүүлээх ток; включить ток тогу холбоо.

II м. с.х. (для молотьбы и т. п.) куумна.

III м. 1. (токование) улар охсуута; 2. (место, где токуют птицы) улар охсор сирэ.

биир утаалаах улары-йыылаах сүүрээн (сөкүүндэҕэ биэс уон төгүл бэйэтин кэриҥин уонна хайысхатын уларытар электрическэй сүүрээн. Б. у. у. с. көхтөөх (активный) уонна реактивный сүүрээннэртэн турар.)

уларыйыылаах сүүрээн (бириэмэ төһө эрэ кээмэйигэр бэйэтин кэринин уонна хайысхатын элбэх төгүл уларытар электрическэй сүүрээн. Үксүгэр үс утаалаах (фаза) У. с. туһаныллар — табыгастаах уонна барыстаах.)

уларыйбат, бастайааннай сүүрээн (халбаҥнаабат кэриҥнээх уонна уларыйбат хайысхалаах электрическэй сүүрээн. Үлэҕэ, олоххо-дьаһахха элбэхтик туһаныллар. Уларыйыылаах электрическэй сүүрээни бас-тайааннайга генератор эбэтэр атын аналлаах оноһуктар көмөлөрүнэн кубулутуллар.)

аһарыы сүүрээнэ (электрическэй хонуу дьайыытынан аһарааччыкка (проводник) үөскүүр электрическэй сүүрээн — иитиилээх өлүүскэлэр (электроннар, ионнар уо. д. а.) биир хайысханан хамсааһыннара.)

электрическэй сүүрээн (иитиилээх өлүүскэлэр (иллэҥ электроннар) боруобат эбэтэр электролит устун биир хайысханан хамсааһыннара. Итин-ник хамсааһын бүтэй сыапка эрэ үөскүүр.)

үс утаалаах уларыйыылаах сүүрээн (тэн хатыллаах (период) ус утааны (фаза) дьүөрэлэһиннэриигэ олоҕурбут электрическэй сүүрээн. Ү. у. у. с. трансформатор көмөтүнэн күүрүүтүн уларытарга табыгастаах, дөбөҥ уонна ол оҥоһуута суду pry буолан киэҥник, барыстаахтык туһаныллар.)

ток; электрическэй ток электрический ток.