олохтоох бүддьүөккэ үп киириитин дьаһайааччы

предл
I (в. п.)
1. Туох оонньууну оонньууру бэлиэтииргэ туттуллар (играет в шахматы, в городки). 2. Кимиэхэ майгынныыры этэргэ (пошел в отца, в.мать, в сестру). 3. Туохха суулаабыты, кистээбити бэлиэтииргэ (завернул, спрятал в бумагу, в тряпку)
II (пр. п.)
1. Туох таҥастааҕы этэргэ туттуллар (в рукавицах, в платье). 2. Туох эмэ ханна буоларын бэлиэтииргэ (в пути, в жизни, в работе)

(во) предлог 1. с вин. п. (на вопрос "куда") =ҕа, иһигэр; войти в дом дьиэҕэ киир; поступить в университет университекка киир; 2. с предл. п. (на вопрос "где") =ҕа, иһигэр; жить в Москве Москва иһигэр олор, Москваҕа олор; учиться в университете университекка үөрэн; 3. с вин. и предл. п. (при определении внешних признаков, свойств, состояния, вида чего-л.) =лаах; рисунок в красках араас кырааскалаах ойуу; тетрадь в клетку клеткалаах тэтэрээт; 4. с вин. и предл. п. (для указания количества, размера, веса) =лаах; комната в двадцать метров сүүрбэ метрдээх хос; ценой в три рубля сыаната үс солкуобайдаах; 5. с вин. и предл. п. (при обозначении срока, момента) =ҕа, саҕана, иһигэр; в январе тохсун-ньуга; в полдень күн ортотугар, күн ортото; в один день биир күҥҥэ, биир күн иһигэр; 6. с вин. и предл. п. (для образования выражений, имеющих значение наречий) =ҕа, =гар (сороҕор туспа тылбаастаммат); в течение иһигэр, устатыгар, тухары; в случае, если оннук буолар түбэлтэтигэр, оннук буоллаҕына; в том числе ол иһигэр; в конце концов, тиһэҕэр тиийэн; 7. с вин. п. (при выражении изменения вида, состояния) =ҕа (үксүгэр туспа тылбаастаммат); превратить в пар паарга кубулут; изорвать в клочья сэмнэх оҥор, быһыта тыыт; превратить в развалины урусхал оҥор; 8. с вин. п. (при обозначении игры) =ҕа (үксүгэр туспа тылбаастаммат); играть в футбол футболга оонньоо, футболлаа; играть в карты хаарты оонньоо, хаартылаа; 9. с вин. п. (ради, для, с целью) =ан; сказать в шутку оонньоон эт; в насмешку күлүү гынан; 10. с вин. п. (со словом "раз" при сравнении) =нан; в три раза толще үс төгүлүнэн халыҥ; в два раза меньше икки төгүлүнэн кыра; 11. с вин. п. (при указании на семейное сходство) курдук; мальчик весь в отца уол үкчү аҕатын курдук; 12. с. предл. п~ (при обозначении расстояния) =ҕа (сороҕөр туспа тылбаастаммат); в двух километрах от города куораттан икки километрга; в двух шагах от меня миигиттэн икки хаамыыга; 13. с предл. п. (для обозначения избытка, преимущества, а также недостатка или разницы в отношении каких-л. предметов, явлений) =ҕа, =нан; выиграть в темпе тэтимҥэ сүүй; знаток в живописи живописка билээччи киһи; недостаток в средствах үбүнэн тутайыы, үп кэмчитэ; разница в годах саастарынан араас-тара; ошибка в пяти копейках биэс харчынан сыыһыы; 14. с предл. п. (при перечислении в сочетании с числ.) =нан; в-третьих үсүһүнэн; в-пятых бэсиһинэн.

нареч.
дьиҥэ, дьиҥэр

нареч
кэмниэ кэнэҕэс, кэлин тиһэҕэр тиийэн

нареч.
устатыгар
в течении дня - күн устатыгар

нареч.
бүттүүнүн, уопсайынан

олохтоох референдумка кыттар быраабы мэктиэлээһин

дьэппиэктэр, дьиэктэр (матырыйаал бэйэтин техническэй усулуобуйатыгар көрүллүбүт хаачыстыбатыгар химической састаабынан, биир кэлимсэтинэн, ньуурун туругунан, механическай онтон да атын уратыларынан сөп түбэспэт буолуута.)

иһинээҕи умайыы (бензин эбэтэр гаас уматыгынан улэлиир ис умайыылаах хамсатааччы силииндирин иһигэр улэлиир булкааһык (рабочая смесь) умайыыта. Умайыы онно аналлаах чүмэчи элетрическэй кыымыттан саҕыллар.)

трактор үлэтин болдьох хорутууга кубулутуу коэффициена (трактор ыһыы кэмигэр толорор үгүс көрүетээх үлэтин түмэн көрдөрөргө, учуот-туурга туттуллар төгүллээччи усулуобунай сыыппара.)

баал систиэмэтигэр олордуу (баал куустарар кээмэйэ уларыйбат, баалы кууһар кээмэй уларыйар олордуута. Холобура, электро-ыстаансыйа турбинатын баалын тас диаметрын уларытар табыллыбат, арай баал олорор тирэхтэрин баалы кууһар кээмэйдэрин уларытар табыгастаах уонна барыстаах.)

ahaҕac систиэмэтигэр олордуу (кууһар кээмэй уларыйбат олордуута. Манных олордууга куустарар дэтээл кээмэйин уларыталлар. Бу ньыма киэнник туттуллар. Холобура, подшипник ис тиэрбэһин ис диаметрын уларытардааҕар баал тас диаметрын, ол аата куустарыллар кээмэйи уларытар быдан барыстаах уонна судургу.)

олохтоох референдумҥа кыттар быраап

референдумҥа кыттар быраап

дуганан быһыы (электрическэй дуга төлөнүнэн сиэтэн металы быһыы ньымата.)

ж. тех. холбуу сиэтии, сиэтии.

сиэтии, сыбаарка, иһэрдии, холбуу сиэтии (араас онгоһуктар тус-туспа чаастарын бэйэ-бэйэлэригэр тиксиһиннэрэн, үксүн, үрдүк температура көмөтүнэн сиэтэн, copo5op сымныар диэри күүскэ баттатан атомнай (малекулярнай) сибээстэри үөскэтэн хам холбооттуур, салҕааттыыр, туттартыыр ньыма. Анардас уулларан эбэтэр сымныар диэри хам баттатан сылытан холбооттуур ньыма 60-тан тахса көрүннэрэ баар.)

аргоннаах дуганан еи-этии, сыбааркалааһын (аргоны харыстыыр гаас бы-һыытынан туһаныы усулуобуйатыгар электрическэй дуга төлөнүнэн сыбааркалааһын.)

кэрчиктэринэн сиэтии, сыбааркалааһын (холбонор дэтээллэр тиксиһэр сииктэрин салгыы-салгыы бүтэһиктээхтик үрүт үрдүгэр хос-хос халынатан иһэрдэ-иһэрдэ төттөрү бэрээдэгинэн сыҕары-йыы.)

эстии көметүнэн сиэтии, сыба-аркалааһын (эстииттэн үөскүүр батгааһын күүһүн көмөтүнэн холбонуохтаах чаастары бэйэ-бэйэлэрин кытта ыга астаран силлиһиннэрии.)

быһыттааас сиэтии, сыбаарка (металлары холбуу иһэрдэргэ онон-манан, көтүтэ-көтүтэ сиэтээһин.)

гааһьгаан сиэтии, сыбаарка-лааһын (гаас үрдүк температуралаах төлөнүнэн уулларан иһэрдин.)

бат-тааһынынан сиэтии, сыбааркалааһын (холбонуохтаах оноһуктары тиксиһэр сииктэрин анаан итиппэккэ эрэ улахан баттааһын көмөтүнэн ньыҕаллыахтарыгар диэри бэйэ-бэйэлэригэр хам астаран холбооһун, иһэрдиллибит тэнэ хам сыстыһыннарыы, силлиһиннэрии.)

икки дуганан сиэтии, сыбааркалааһын (тус-туспа электрическэй сүүрээннэр-тэн үөскүүр икки дуга төлөнүнэн уулларан иһэрдии.)

икки электродунан сиэтии, сыбааркалааһын (биир уопсай электрическэй суүрээннэ холбоммут икки электрод төлөнүнэн тэмгэ сиэтэн иһэрдии.)

диффузиянан сиэтии, сыбааркалааһыи (тиксиһэр ньуурдар атомнара (молекулалара) хардарыта өтөн киирэн силлиһэллэрин ситиһэр ньыма. Д. с. баттааһын көмөтунэн (сымныахтарыгар диэри) ситиһиллэр.)

дуганаи сиэтии, сыбаарка-лааһын (электрическэй дуга төлөнүнэн сиэтэн уулларан силлиһиннэрии.)

харыстыыр гааска дуганан сиэтии, сыбааркалааһын (иһэрдии ордук тупсаҕай буоллун диэн төлөнү уонна уулларыллар металы гааһынан үрдэрэ-үрдэрэ иһэрдии. Сороҕор сиэтии сиигин сойуор диэри салгыы эмиэ гааһынан үрдэрэллэр.)

углекислай гааска дуганан сиэтии, сыбааркалааһын (углекислай гааһы харыстыыр гаас быһыытынан туһанан иһэрдии.)

уул-лубат электрод дугатынан сиэтии, сыбааркалааһын (төлөҥҥө ууллубат электродунан туһанан сиэтии.)

ууллар электродтаах дуганан сиэтии, сыбааркалааһын (ууллан, иһэрдиллэр сииккэ олорон хаалар металлаах электроду уонна электрическэй дуганы туһанан иһэрдэр ньыма.)

эбиилиги туһанан дуганан сиэтии, сыбааркалааһын (иһэрдии ордук үчүгэй, бигэ буоларын хааччыйар сыалтан сиэтиллэр металлааҕар түргэнник ууллар эбиилик (хлордаах цинкэ, хлордаах аммоний о. д. а.) кутан иһэрдээһин. Дуга талоне эбиилик алын өттүттэн тыган уулларыахтаах.)

хахтаах электрод дугатынан сиэтии (иһэрдиини тупсарар састааптаах хахтаах электродунан уулларан иһэрдии.)

бороһуоктаах боробулуоха дугатынан сиэтии (иһэрдии сиигин харыстыырга уонна бөдергөтөргө анаан ортотугар ууллар бороЬуоктаах боробулуоханан сиэтии.)

дьаптайан, халынатан сиэтии, сыбааркалааһын (металлары холбуу иһэрдэргэ сииги халыҥаттар халынатан, санаттан сана арананы бүрүйэ түһэдэр туһэрэн сиэтии.)

конденсатортан сиэтии, сыбааркалааһын (коиденсаторнай батареяларга электрическэй эниэргийэни мунньан баран ол күүһүнэн кылгас бириэмэ иһигэр тэтимнээхтик иһэрдии ньымата.)

тиксиһиннэрэн сиэтии, сы-бааркалааһын (холбонор оноһуктары тиксиһэр сирдэ-рин маннай ититэн баран (уулларан эбэтэр уулларбакка) бэйэ-бэйэлэригэр хам баттаан сыһыарыы, силлиһиннэрии.)

уус ньыматынан сиэтии, сыбааркалааһын (холбонор металлары кыһаҕа кытардан баран балтанан таптайан эбэтэр баттыгынан (пресс) сыстыһыахтарыгар диэри ыга баттатан силлиһиннэрии.)

лазер сарданатыиан сиэтии, сыбааркалааһын (лазер сарданатын күүһүнэн уулларан силлиһиннэрэр ньыма.)

сытыары элек-тродунан сиэтии, сыбааркалааһыи (холбуу иһэрдил-лиэхтээх металлар тиксиһэр сирдэригэр сытыары уурул-лубут ууллар анал хахтаах электродунан сиэтии. Электрод ууллубут метала иһэрдии түргэтииригэр көмөлөһөр.)

элбэх дугалаах сиэтии, сыбааркалааһын (тус-туспа электрическэй сүүрээннэ-ринэн үлэлиир үс эбэтэр онтон да элбэх электрическэй дугаларынаи тэннэ сиэтэн иһэрдии.)

элбэх туочуканан сиэтии, сыбааркалааһын (оноһуктар тиксиһэр сииктэрин хас эмэ сиринэн биирдэ сиэтэн силлиһиннэрэр, холбуур ньыма.)

элбэх электроду-нан сиэтии, сыбааркалааһын (биир кэмнэ биир уопсай электрическэй сүүрээҥҥэ холбоммут иккиттэн ордук ахсааннаах электродтар төлөннөрүнэн сиэтэн иһэрдии.)

танар сиэтии, сыбаарка (тус-туспа дэтээллэртэн хомуллар оноһугу хомуйарга аналлаах сиэтэр үлэ.)

ыйаан туран сиэтии, сыбаарка-лааһын (металлар ыпсыыларыгар туту да хос туппакка эрэ анар өттүттэн ьшсыыларын көннөрү курдаттыы уулларан силлиЪиннэрэр ньыма.)

дабатан сиэтии, сыбаарка-лааһын (иннэри балаһыанньалаах холбонор металлары аллараттан үөһэ хайысханан сыҕарыйан холбуу сиэтээһин.)

үргүлдьү сиэтии, сыбаарка-лааһын (сыҕарыйыы хайысхатын уларыппакка үлэлээн сиэтээЬин.)

түһэрэн сиэтии, сыбаарка-лааһын (иннэри балаһыанвьалаах металлары үөһэттэн аллара таҥнары сыҕарыйан холбуу иһэрдээһин.)

иннэри электродунан сиэтии, сыбааркалааһын (холбонуохтаах металлар тиксиһэр сииктэрин сырса бурүөһүннээх иннэри тутуллубут электрод квмөтүнэн иһэрдин. Электрод бү-рүөһүнэ ууллаҕын аайы бэйэтин ыйааһынын эбэтэр анал куруһуна көмөтүнэн иһэрдиллэр сник устун сыста сиэтии дугатыныын дьүөрэлэһэн сыҕарыйар.)

хамсаабат тиксиһиилэри сиэтии, сыбааркалааһын (хамсаабат оноһуктар тиксиһиилэрин хайа баҕарар өттүттэн сиэтэн иһэрдии.)

төттерү сүһүвх-тээн сиэтии, сыбааркалааһын (сиэтээһин сиигин оноһуллан иһэр сүрүн хайысхатыгар утары хайысхалаах сүһүөх-сүһүөх кэрчиктэринэн иһэрдээһин.)

уулларыылаах сиэтии, сыбааркалааһын (металлар тиксиһэр сииктэрии уулларан бэйэ-бэйалэрин кытта холбуур иһэрдии, сил-лиһиннэрии.)

оһоххо ититэн сиэтии, сыбаарка-лааһын (аналлаах оһоххо эбэтэр Kuhaga кытардан уонна холбуу ыпсары баттатан иһэрдии.)

өрөмүөннүүр сиэтии, сыбаарка (оиоһугу сыбаарка көмөтүнэн дьиэгин суох онорор, эбэтэр алдьаммытын чөлүгэр түһэрэр үлэ.)

тиксиһиннэрэр сиэтии, сыбаарка (холбонор оноһуктар уһуктатынан тиксиһии-лэрин тилэри иһэрдээһин.)

термитинэн сиэтии, сыбаар-калааһын (термит (умайар бороһуок) булкааһа умайар төлөнүнэн сиэтэн иһэрдии.)

харахтааи сиэтии, сыбаарка-лааһын (холбонор оноһуктар тиксиһэр сииктэрин онон-манан көтө-көтө туочукаларынан эрэ иһэрдии.)

аалсыынан сиэтии, сыбаарка-лааһын (холбонор оноһуктар тиксиһэр иэннэрин бэйэ-бэйэлэригэр аалсыһыннаран ититэн уонна хам ыл-сыахтарыгар диэри баттатан силлиһиннэрии.)

чохтоох элек-тродунан сиэтии, сыбааркалааһын (иһэрдии биир туспа керүҥэ. Электрическэй дуга уонна чохтоох электрод туһаныллар. Сыбаарка сиигэ (сварной шов) сүрүн металлар (металл основной) бэйэлэрэ эрэ эбэтэр эбиилик металлаах (присадочный металл) ууллууларыттан тахсар.)

ультра дорҕоонунан сиэтии, сыбааркалааһын (ультра дорҕоон көмөтүнэн сиэтэр ньыма. Улахан баттааһын уонна онтон үөскүүр итийии усулуобуйатыгар оноһуллар. Онон баттааһынынан сыбааркалааһын (сварка давлением) биир туспа көрүҥүнэн буолар.)

тымиыылыы, итиппэккэ сиэтии, сыбааркалааһыи (көр СВАРКА ДАВЛЕНИЕМ.)

электрическая дуганан сиэтии, сыбааркалааһын (электричество күүһүнэн үөскээбит дуга төлөнүнэн уулларан иһэрдии.)

электрон сар-дакатынан сиэтии, сыбааркалааһын (электроннар күүстээх сүүмэх сарданаларын туһанан иһэрдэр ньыма. Бүтэй хаамыра иһигэр угуллубут дэтээллэр тиксиһэр ньуурдарын аналлаах электроннай бууска көмөтүнэн электрон сарданаларынан тыктаран уулларыллар а. э. иһэрдии сиигин оҥоһуллар. Итинник иһэрдэр ньыма улахан кыраадыска эрэ ууллар металлары эбэтэр халын уонна олус чараас (10 микронна тиийэ) дэтээллэри холбуу сиэтэргэ (иһэрдэргэ) туһаныллар.)

муниципальнай тэриллии сиэктэрэ

эргиир, хатыланыы (туһааннаах биир бэрээдэгинэн хатыланар хамсааһынын түмүгэр, холобура, сургуулук (поршень) сөптөөх бириэмэ аастаҕын аайы маҥнайгы балаһыанньатыгар эргиллиитэ.)

тиистээх бэримтэ тиэрдэр чыыһылата (хамсатыллааччы уонна хамсатар көлөһөлер тиистэрин ахсааннарын сыһыана.)

вводн. ел. бэсиһинэн.

веодн. ел. үсүһүнэн.

вводн. ел. төрдүһүнэн.

предл
I (в. п.)
төһөҕө буолбуту көрдөрөр предлог (в 10 часов - 10 чааска, во время урока - уруок кэмигэр, во время ледохода - муус барыыта; во время работы - улэ саҕана, үлэ кэмигэр; в течение 3-х дней - 3 күн устатыгар; в октябре - алтынньыга; в двадцатом веке - сүүрбэһис үйэҕэ)
туох эрэ иһигэр киирбити көрдөрөргө туттуллар (в лесу - тыаҕа, в чашку - чааскыга)
II (пр. п.)
иһигэр (в сумке - суумка иһигэр, суумкаҕа)

поедем в Табагу - Табаҕаҕа барыах;
поступил в школу - оскуоаҕа киирдэ;
он приедет в октябре - кини алтынньыга киэлиэҕэ;
в мешке - куул иһигэр

(во=, въ=) приставка, суолтатынан: 1. туох эмэ иһигэр эбэтэр үрдүгэр түһайар хайааһыны бэлиэтиир туохтууру үөскэтэр, хол. входить киир, иһирдьэ киир; вбежать сүүрэн киир; 2. "-ся" эбиискэни кытта туохха эмэ болҕойор, толору бэринэр суолталаах туохтууру үөскэтэр, хол. вслушаться иһиллээ, болҕойон иһит; всмотреться болҕойон кор.

сущ.
газ

II м. (ткань) газ (курдаттыы костер солко таҥас).

I м. 1. газ; квартира с газом газтаах квартира; слезоточивый газ харах уутун таһаарар газ; 2. газы мн. (в кишечнике) оһоҕос салгына, утурук.

прил. көмүскүүр, көмүскэл, хахха; защитные лесные полосы ойуур хахха балаһалара; защитные очки хахха ачыкы; # защитная окраска зоол. көмүскэнэр өҥ, араҥаччылыыр өҥ.

салгыннаах дуганан быһыы (салгыны урдэрэн электрическэй дуга төлөнүн күүһүрдэн металы быһа сиэтэн (уулларан) быһар ньыма.)

нареч. лоп, үүт түһэрэн, үүт--үкчү; он пересказал всё точь-в-точь, как было кини хайдах буолбутун курдук үүт түһэрэн кэпсээтэ.

тех. сварка; электрическэй сварка электрическая сварка; автогеннай сварка автогенная сварка.

I газ || газовый; углекислай газ углекислый газ; газ плитата газовая плита; газ завода газовый завод; гаһы киллэр = провести газ.
II газ (таҥас).