турук, ил, судаарыстыба; олохтоо, туругурт, бигэргэт, баҕаҕын биллэр

фольк. священный, божественный; высокочтимый; үрүҥ аар тойон пресветлый господин (всевышнее божество, творец и верховный властитель всей жизни на земле); аар баҕах священный жертвенный столб (где приносился в жертву духам скот необычной масти); аар маҥан холумтан священный домашний очаг (букв. огромный белый камин); аар тойон аҕа высокочтимый господин отец (почтительно-церемонное обращение к отцу); аар тайҕа седая священная тайга.

сов. дуоһуйа оонньоо, баҕаҕын хана оонньоо; дети наигрались вдоволь оҕолор баҕаларын хана оонньоотулар.

сов. что, о чём тыллаа, биллэр, эт; заявить о своём желании бэйэҥ баҕаҕын биллэр.

с. уххан, умсугуйуу, баҕа; чувствовать влечение к кому-чему-л. туохха эмэ ухханнааххын билин; следовать своему влечению баҕаҕын батыс.

сов. с кем-чем и без доп. 1. (попрощаться) быраһаайдас, бырастыылас; 2. перен. (расстаться навсегда) бырастыылас, мат, араҕыс; распроститься с мечтой баҕарбыт баҕаҕын кытта бырастыылас.

I лягушка || лягушиный, лягушачий; баҕа ыамата головастик; баҕа атаҕа лягушиная лапка; баҕа бадарааныгар бардам посл. лягушка дерзка в своём болоте # баҕа батаһа бот. а) ирис щетинистый; б) горечавка.
II сылгы баҕата а) наросты выше копыт (у лошадей); б) стрелка под копытом (у лошадей).
III желание, стремление; охота, хотение; эн баҕаҕын ситистиҥ ты достиг желаемого; баҕа санаа пожелание; мечта; баҕа санаатын эттэ он высказал своё пожелание; он высказал свою мечту.

ж. 1. дууһа, ис дууһа, не; знать чью-л. душу ким эмэ ис дууһатын бил; 2. (свойство характера) дууһа, майгы; человек доброй души үтүө майгылаах киһи; человек с открытой душой аһаҕас дууһалаах киһи; 3. разг. (человек) дууһа, киһи; на улице ни души тапырдьа биир да киһи суох; в семье пять душ кэргэҥнэ биэс дуупа; надушу населения нэһилиэнньэ биирдии дууһатыгар; 4. перен. (вдохновитель, главное лицо) дуупа; он душа этого дела кини бу дьыала дууһата; # в душе 1) (внутренне, про себя) иһигэр; 2) (по своим склонностям) ис дууһатынан; от всей души ис сүрэхтэн; душа нараспашку санаата таһыгар; душа не лежит санаам кэлбэт (туохха эмэ); поговорить по душам ис санааҕынан кэпсэт, истиҥник кэпсэт; вложить душу дууһаҕын уур; душой и телом эттиин-хаанныын; душа в душу иллэхтик (олор); отвести душу баҕаҕын толор, санааҕын этэн кехсүгүн кэҥэт; по душе санаа хоту; души не чаять дууһаҕын туттар, ыллар (олус таптаа, ытыктаа); за душой нет чего-л. иннигэр-кэннигэр (туга да) суох; душа не на месте кутум-сүрүм көттө; душа ушла в пятки кутум ыстанна; сколько душе угодно сүрэҕиҥ төһө баҕарарынан; кривить душой суобаскын утары бар, сымыйалаа; заглянуть в душу ис дууһатын бил; в чём только душа держится сыккырыыр тыына эрэ.