ж. киһи тиийэрэ, (тиийэр) кыах ипинэнэ, кыаллара; быть вне пределов досягаемости тиийэр кыах таһынан буол.

м. конкурс (аат, миэстэ ыларга күрэстэһии); вне конкурса конкурс таһынан; объявить конкурс конкурста биллэр.

ж. 1. уулусса; 2. (место вне помещения) гаһырдьа, дьиэ таһа; на улице жара таһырдьа куйаас.

наружный, находящийся вне (недалеко); дьиэ таһынааҕы ампаар амбар, находящийся во дворе; дьиэ таһынааҕы сэһэн а) разговоры, идущие по соседству; соседские пересуды; б) обыденные разговоры.

ж. конкуренция (1. капиталистар бэйэ-бэйэлэрин кытта улахан барыс иһин охсупу улара; 2.туохха эмэ ордук түмүгү ситиһэр иһин куотуһуу, күрэстэһии); # вне конкуренции тэҥнээҕэ суох (уһулуччу үчүгэй).

ж. үөрүү; быть вне себя от радости үөрүүгүттэн тугу да өйдөөбөт буол, өйгүттэн тахса үөр; # на радостях үөрүүгэ (туох эмэ үөрүүтүгэр); с радостью үөрүүнэн; не в радость үөрүүтэ суох.

1. двор, улица || наружный; таһырдьа өрүт наружная сторона; таһырдьаттан киир= зайти с улицы, со двора; 2. нареч. наруже, вне (находиться); таһырдьа таҕыс = выйти на улицу; таһырдьа таҕыстахха — хаар туртайар, иһирдьэ киирдэххэ — уот кытарар погов. выйдешь на двор — снег белеет, зайдёшь в дом — огонь краснеет (говорилось о скучном однообразии длинной якутской зимы).

мест, бэйэ, бэйэни; взять на себя обязательство бэйэҕэр эбэһээтэлистибэтэ ылын; о себе я не могу рассказать ничего нового бэйэм туспунан мин туох да саҥаны кэпсиир кыаҕым суох; он был у себя кини дьиэтигэр этэ; я пригласил к себе мин дьиэбэр ыҥырдым; # про себя 1) (тихо) иһигэр, ботугураан; 2) (в уме) иһигэр, санаатыгар; вне себя өйгүттэн тахса (кыыһыр, үөр).

ж. 1. (направление, пространство в каком-л. направлении) өрүт; в сторону леса ойуур өттүгэр; 2. (страна, местность) дойду, сир; родная сторона төрөөбүт сир; 3. (место или направление вправо или влево от кого-чего-л.) өрүт, ойоҕос; посмотреть в сторону ойоҕоскун көр; вытянуть руки в стороны илиилэргин икки өттүгэр уун; 4. (место по краям чего-л.) өрүт; по обеим сторонам дороги суол икки өттүнэн; 5. (бок чего-л.) өрүт, ойоҕос; 6. (место в отдалении от кого-чего-л.) ойоҕос, кытыы; стоять в стороне ойоҕоско тур, туора тур; 7. перен. (положение вне центра событий) ойоҕос, атын сир; держаться в стороне ойоҕоско буол, ойоҕоско сырыт; 8. перен. (посторонний, незаинтересованный взгляд) ойоҕос; со стороны виднее ойоҕостон ордук көстүмтүө; 9. (одна из поверхностей предмета) өрүт; лицевая сторона материи таҥас сирэй өттө; 10. (часть, элемент; свойство чего-л.) өрүт; положительная сторона дела дьыала туһалаах өттө; 11. (противопоставляемые группы) өрут; договаривающиеся стороны дуогабардаһааччы өрүттэр; 12. мат. өрүт; стороны прямоугольника көнө муннук өттүлэрэ; # идти на все четыре стороны ханна да бар (хайдах да буол); моё дело сторона мин кыттар кыһалҕам суох.

тас гын = однокр. подр. выстрелу, резкому щёлкающему звуку; тыаҕа мас тыаһа тас гынна в лесу раздался треск ломающегося дерева.
1. 1) внешний; наружный || внешность; наружность || внешне, снаружи, извне; тас көрүҥ внешний вид; тас өттө наружная сторона; тас өттүттэн с внешней стороны; тас ыал сосед; кинигэ таһа переплёт книги; тас таҥас верхняя одежда; дьиэ таһа двор; таһым дьалкыйан , иһим иирэн олорор погов. снаружи у меня всё взволновалось, внутри у меня всё взбушевалось (т. е. я очень расстроен); 2) внешний; тас политика внешняя политика; тас дьыала министерствота министерство иностранных дел; 3) наружный, подкожный жир (у скота); илии тас жир в один палец; икки илии тас жир в два пальца (как мера упитанности скота); 2. в роли служебного имени: таһыгар около, возле; у; мин таспар около меня; күрүө таһыгар у изгороди; дьиэ таһыгар возле дома; таһыттан из-за; куорат таһыттан из-за города; таһынан а) мимо, рядом, возле, у, около; ыалбыт таһынан мимо соседей; б) сверх, помимо; былаан таһынан сверх плана; сокуон таһынан вне закона # ити тас өттүнэн или ити таһынан сверх того, кроме того; тастан киирбит таас уллуҥах фольк. чужой, чуждый (букв. вошедшая извне каменная стопа); тириим таһынан киирэр мне очень не нравятся (его слова и поведение).