дёготь; дьүөкэт хара чёрный как дёготь.

ж. сүүрдүү; выгонка дёгтя дьүөкэт сүүрдүүтэ.

несов. 1. кого-что үүр; гнать коров на пастбище ынахтары мэччирэҥҥэ үүр; 2. кого (погонять) айаннат, сүүрт; гнать лошадей во весь опор аттаргын туох баалларынан сүүрт; 3. кого-что (быстро ехать) сүүрт; гнать машину массыынаны сүүрт; 4. кого (выгонять) үүрэн ыыт, үүрэн таһаар; 5. кого (преследовать) туруор, эккирэт; гнать зверя кыылы туруор; 6. что (добывать перегонкой) сүүрт; гнать дёготь дьуекэттэ сүүрт.

древесная смола; дабархай сыта запах смолы; киниттэн дьүлэй дабархай сүүрдүөҥ суоҕа из него не выгонишь ни смолы, ни дёгтя (соотв. от него, как от козла молока).

ж. ньуоска, хамыйах; # ложка дёгтя в бочке мёда погов. ньуоска дьүөкэт буочука мүөтү сутуйар; через час по чайной ложке погов. хоно-хоно холоон (кэмчитик, наһаа бытааннык).

сов. что 1. оҕунуохтаа, сот, сыбаа; смазать колёса дёгтем көлөһелөрү дьүөкэтинэн оҕунуохтаа; 2. (стереть, размазать) ньаҕайдаа, сот; 3. перен. разг. (лишить чёткости) ньылҕарытан кэбис, муннар, сымнат; смазать вопрос боппуруоһу ньылҕарытан кэбис.

прил. 1. хара; чёрная краска хара кырааска; 2. (тёмный) хап-хара, хараҥа; наливали чай, чёрный как дёготь дьүөкэт курдук хап-хара чэйи куталлара; 3. (не главный) хара, кэтэх; чёрный ход хара аан; 4. (о труде и т. п.) хара, мара; чёрная работа хара үлэ, мара үлэ; 5. перен. (отрицательный, плохой) хараҥа, куһаҕан; 6. перен. (мрачный) хараҥа, ыар; чёрные мысли хараҥа санаалар; чёрные дни ыар күннэр; 7. перен. (преступный, злой) хараҥа, хара дьайдаах; чёрные силы реакции реакция хараҥа күүстэрэ; чёрное дело поджигателей войны сэриини күө-дьүтээччилэр хара дьайдаах дьыалалара; # чёрные металлы хара металлар; чёрная металлургия хара металлургия; чёрный пар с. х. хара паар; чёрный лес сэбирдэхтээх тыа; чёрная биржа хара биржа; на чёрный день быстарар күҥҥэр; чёрным по белому маҥаҥҥа харанан, сыалаах үтэһэнэн суруйбут курдук.