прил. 1. (существующий, подлинный, реальный) баар, чахчылаах, дьиҥнээх; действительный факт баар факт; это его действительные слова ити кини дьиҥнээх тыллара; 2. (имеющий силу, годный) дьиҥнээх, туттуллар кыахтаах; билет действителен на трое суток билиэт үс суукка устата дьиҥнээх; # действительный залог гран, дьиҥнээх туһайыы; действительный член (Академии наук и т. п.) дьиҥнээх чилиэн; действительная служба воен. дьиҥнээх сулууспа (кадровой армияҕа сулууспалааһын).

прил. 1. тыыннаах; его родители ещё живы кини төрөппүттэрэ билигин даҕаны тыыннаахтар; 2. (оживлённый, подвижный) сытыы; көхтөөх; живой ребёнок сытыы оҕо; живая беседа көхтөөх сэһэргэһии; З. (подлинный, реальный) дьиҥнээх; живой пример героизма героизм дьиҥнээх холобура; живые факты дьиҥнээх чахчылар; 4. (занимательный) сэргэх, кэрэхсэтиилээх; живое изложение сэргэх кэпсээһин; 5. (жизненный) тыыннаах; живая идея тыыннаах идея; 6. (остро переживаемый) субу баар курдук, умнуллубат; живая обида умнуллубат хоргутуу; живое воспоминание ааспыты субу баар курдук санааһын; # живой вес тыыннаах ыйааһын; живая рана сиикэй баас; живая изгородь үүнээйи күрүө (маһы, ыарҕаны ыгыта олордуталаан күрүө оҥоруу); живая природа тыыннаах айылҕа (үүнээйилэр уонна хамсыыр харамайдар); живые цветы тыыннаах сибэкки; живая вода фольк. өлбөт мэҥэ уута; живой портрет тыыннаах мэтириэт (үүт үкчү); живого места нет бүтүн миэстэтэ суох; на живую нитку аатыгар эрэ оҥор (куһаҕаннык, көтүмэхтик); ни одной живой души ким да суох, ыт охсор киһи суох; задеть за живое таарый, орулҕатын хамсат; живой язык саҥарар тыл; ни жив ни мёртв өлөрдүү күттанан (тур), куттанан тыыньпг эрэ (тур).

ж. 1. олох, тыын, тыыннаах буолуу; жизнь человека киһи олоҕо; борьба за жизнь тыыннаах буолар иһин охсуһуу; отдать жизнь за родину төрөөбүт дойдуҥ иһин тыыҥҥын биэр; лишить себя жизни тыыҥҥар тиин; 2. (продолжительность существования) олох, саас, тыыннаах сылдьыы; в течение всей жизни сааһын тухары; всю свою жизнь он отдал делу кини олоҕун бүтүннүүтүн үлэҕэ биэрбитэ; на склоне жизни кырдьар сааһыгар; при жизни тыыннааҕар; никогда в жизни сааспар биирдэ да; 3. (деятельность человека, общества) олох; общественная жизнь общественна" олох; культурная жизнь культурнай олох; 4. (реальная действительность) олох, баар олох; случай из жизни баар олохтон түбэлтэ; провести в жизнь решение быһаарыыны олоххо киллэр; 5. (оживление, деятельность) тыас-уус, барыы-кэлии, сэргэхсийии; улицы полны жизни уулуссаларга барыы-кэлии баһаам; жизнь в доме начинается рано тыас-уус дьиэҕэ эрдэттэн саҕаланар; жизнь так и кипит в нём кини сэргэхсийбитэ олус; # не на жизнь, а на смерть өлөр тыыны харыстаабакка, өлөрү-тиллэри кэрэйбэккэ; между жизнью и смертью өлөр-өлбөт ыккардынан; по гроб жизни тыыннаах тухары; подруга жизни олох доҕоро.