сов. и несов. күүскүн түмүн.

несов., поднатужиться сов. разг. түлүн, күүскүн түмүн.

сов. 1. (сойтись, сосредоточиться) муһун, түмүс; в классе собрались все ученики кылааска үөрэнээччилэр бары муһуннулар; 2. (напр. о совещании) муһун; собрался военный совет байыаннай совет муһунна; 3. (скопиться) муһун, мунньулун; здесь собралась вода манна уу мустубут; 4. (о дожде и т. п.) таҕыс, буол; к вечеру собралась гроза киэһэ этиҥнээх ардах буолбута; 5. (составиться, набраться) мунньулун; собралась ценная коллекция картин хартыына сыаналаах кол- ' лекцията мунньулунна; 6. (приготовиться) хомун, тэрин, оҥоһун; собраться в дорогу суолга хомун; собраться ехать домой дьиэ- ' лииргэ оҥоһун; 7. (решиться) санан, быһаарын; он собрался жениться кини ойох ыларга сананна; 8. (сжаться, сморщиться) түүрүлүн, мыччыһын; 9. с чем түмүн, мунньун, булун; собраться с силами күүскүн түмүн; собраться с мыслями өйгүн-санааҕын булун; собраться с духом санааҕын түмүн.

сов. разг. 1. (сделать усилие) ыгыһын, күүскүн түмүн; 2. перен. (принять важный вид) дьоһумсуй, дьоһумсуйан үлүн. напылить сов. быылы көтүт, буору көтүт. напыщенный прил. 1. (надменный) наһаа дьоһумсук, киэмсик; 2. (высокопарный) нэпа а киэркэтиилээх, наһаа күүркэтиилээх. напяливать несов., напялить сов. что, разг. (надеть, обуть) тиирэ кэт, нэһиилэ кэт.

сов. 1. (собраться где-л.) түмүс, муһун, тоҕуоруй; 2. на ком-чём (направиться, устремиться) түмүлүн, уурулун; любовь матери сосредоточилась на ребёнке ийэ таптала оҕотугар түмүллүбүтэ; 3. на чём и без доп. (сосредоточить свои мысли) өйгүн түмүн, өйгүн уур, өйгүн тохтот; шум мешал мне сосредоточиться тыас мин өйбүн түмү-нэрбэр мэһэйдиир этэ.

1. прич. от собрать; 2. прил. (сосредоточенный) күүһүн түмүммүт; түмүллүбүт; 3. прил. (о фигуре) дьып-дьап курдук.

м. 1. (сознание, мышление) өй-санаа; в здоровом теле здоровый дух чэгиэн киһи өйө-санаата да чэгиэн; 2. филос. дух; 3. (моральное состояние) санаа; упадок духа санаа түһүүтэ; высокий боевой дух үрдүк бойобуой санаа; собраться с духом санааҕын түмүн; 4. (сущность, отличительные свойства) санаа, өйдөбүл, тыын; дух народа норуот санаата; дух времени бириэмэ өйдөбүлэ; дух закона сокуон өйдөбүлэ; 5. миф. тыын, иччи; добрый дух сырдык тыын, айыы; злой дух куһаҕан тыын, абааһы; 6. разг. (дыхание) тыын; перевести дух тыынна ыл; у меня дух захватывает тыыммын кыайан ылбаппын; # единым духом биир тыынынан; не в духе санаата табыллыбатах кэмэ; пасть духом санааҕын түһэр; вв весь дух кыл тыынынан; в этом духе ити курдук; ни слуху ни духу сурахтыын суох, сураҕа да иһиллибэт; чтобы духу его не было! сытыҥ да сыстыбатын!