прил. лоп түбэһэр, үүт--үкчү.

прил. кыайан көстүбэт, харах ылбат; туох да атына суох, үүт-үкчү (одинаковый).

нареч. лоп, үүт түһэрэн, үүт--үкчү; он пересказал всё точь-в-точь, как было кини хайдах буолбутун курдук үүт түһэрэн кэпсээтэ.

I нареч. 1. (правильно) туочунайдык, сөпкө; часы работают точно чаһы туочунайдык үлэлиир; 2. (пунктуально) лоп бааччы, лоп курдук; он выполнил поручение точно кини сорудаҕы лоп бааччы толордо; точно в три часа лоп курдук үс чааска; 3. (совсем, совершенно) үүт-үкчү, букатын, адьас; точно такая же книга үүт-үкчү саманнык кинигэ; 4. в знач. вводн. ел. разг. (так, верно) кырдьык; точно, это он сделал кырдьык, итини кини оҥорбута.

сов. 1. что (дать урожай) үүн. ^, үүнүүтэ биэр; 2. кого, прост, (породить) төрөт. уродиться сов. I. (вырасти, согреть) үүн; пшеница хорошо уродилась сэлиэһинэй үчүгэйдик үүммүт; 2. в кого (быть похожим на кого-л.) ууһаан төрөө, бат; мальчик уродился весь в отца уол үүт-үкчү аҕатын ууһаан төрөөбүт. уродливый прил. 1. (с физическим недостатком) чиччик дьүһүннээх, чиччик; 2. (безобразный) кэп дьүһүннээх, мара дьүһүннээх; 3. перен. (искажённый, извращённый) кэп, дьаабы; уродливое воспитание дьаабы иитии. уродовать несов. 1. кого-что (калечить) сэймэктээ, кэбилээ, дьүһүлээ; буортулаа; 2. кого--что (безобразить) кэбилээ, дьүһүлээ; 3. что, перен. (портить) кэбилээ, дьүһүлээ.

сов. 1. кого-что биэр; дать книгу кинигэни биэр; 2. что (позволить) көҥүллээ; 3. дай, дайте повел.: дайте, я вам помогу эйиэхэ көмөлөһөргө көҥүллээ; # дать согласие сөбүлэҥҥин биэр, сөбүлэс; дать показания көрдөрүүтэ биэр, туоһу буол; дать повод к чему-л. сылтахта биэр; дать ход делу дьыаланы хаамтар; дать волю кому-чему-л. көҥүл ыыт; дать знать биллэр; дать разрешение көҥүллэ биэр, көҥүллээ; дать слово тылгын биэр; дать клятву андаҕарда биэр, андаҕай; дать трещину хайа бар; дать отпор врагу өгтөөххө хардата биэр, өстөөҕү төттөрү оҕус; дать сражение кыргыс, сэриилэс; дать начало саҕалаа, төрүт буол; дать понять өйдөт, өйдүүрүн курдук таайтара эт; ни дать ни взять ордуга-хоһута суох, үүт-үкчү.

прил. 1. тыыннаах; его родители ещё живы кини төрөппүттэрэ билигин даҕаны тыыннаахтар; 2. (оживлённый, подвижный) сытыы; көхтөөх; живой ребёнок сытыы оҕо; живая беседа көхтөөх сэһэргэһии; З. (подлинный, реальный) дьиҥнээх; живой пример героизма героизм дьиҥнээх холобура; живые факты дьиҥнээх чахчылар; 4. (занимательный) сэргэх, кэрэхсэтиилээх; живое изложение сэргэх кэпсээһин; 5. (жизненный) тыыннаах; живая идея тыыннаах идея; 6. (остро переживаемый) субу баар курдук, умнуллубат; живая обида умнуллубат хоргутуу; живое воспоминание ааспыты субу баар курдук санааһын; # живой вес тыыннаах ыйааһын; живая рана сиикэй баас; живая изгородь үүнээйи күрүө (маһы, ыарҕаны ыгыта олордуталаан күрүө оҥоруу); живая природа тыыннаах айылҕа (үүнээйилэр уонна хамсыыр харамайдар); живые цветы тыыннаах сибэкки; живая вода фольк. өлбөт мэҥэ уута; живой портрет тыыннаах мэтириэт (үүт үкчү); живого места нет бүтүн миэстэтэ суох; на живую нитку аатыгар эрэ оҥор (куһаҕаннык, көтүмэхтик); ни одной живой души ким да суох, ыт охсор киһи суох; задеть за живое таарый, орулҕатын хамсат; живой язык саҥарар тыл; ни жив ни мёртв өлөрдүү күттанан (тур), куттанан тыыньпг эрэ (тур).