прил.
өлбүт (өлөн хаалбыт)

прил. 1. (безжизненный) өлөн хаалбыт курдук, өспүт курдук; 2. перен. таалбыт, ньим барбыт; мертвенная тишина ньим барбыт чуумпу.

несов., испустить сов. что: испустить вздох үөһэ тыын; испустить крик хаһыыра түс; испустить последний вздох или испустить дух уст. өл, өлөн хаал.

прил. 1. (умерший) өлбүт, өлөн хаалбыт; 2. (безжизненный) өлөн хаалбыт курдук, өспүт курдук, ньим барбыт; # мёртвый капитал 1) фин. дохуот биэрбэт үп, туһата суох мал; 2) туһата суох мал (билии, идея уо. д. а. туһунан); мёртвая природа тыыммат айылҕа; мёртвый язык туттуллубат буолбут (былыргы) тыл; спать (или уснуть) мёртвым сном өлбүттүү утуй.

сов. 1. (затеряться) сүт, сүтэн хаал; документ пропал докумуон сүппүт; 2. (перестать появляться) сүтэн хаал, биллибэт буол; 3. (утратиться) сүт, суох буол; пропало всякое желание идти барарга туох да баҕа суох буолла; 4. (погибнуть) өл, өлөн хаал; 5. (пройти бесполезно) таак хаал; ваша работа не пропадёт эн үлэҥ таак хаалыа суоҕа; # пиши пропало! бүттэҕим диэн кэбис!

м. күн, хонук; пасмурный день былыттаах күн; отпуск на несколько дней хас да хонуктаах уоппуска; рабочий день үлэ күнэ; праздничный день бырааһынньык күн; # в дни молодости эдэр эрдэххэ; день на день не приходится күн күҥҥэ тэҥ буолбат; изо дня в день күннэтэ; со дня на день 1) (с одного дня на другой) күнтэн күҥҥэ, күн тура-тура; откладывать со дня на день күнтэн күҥҥэ уталытан ис; 2) (в ближайшие дни) бүгүн-сарсын, субу; день ото дня ему становится лучше (о больном) күнтэн күн сэр-гэхеийэн иһэр; третьего дня иллэрээ күн; на днях өтөр; соторутааҕыта; добрый день! үтүө күнүнэн!; день в день анаммыт күҥҥэ чопчу; на чёрный день өлөр-хаалар күҥҥэ; день и ночь или днями и ночами күнүстэри--түүннэри; остались считанные дни ахсааннаах күн хаалла.

1) умирать; кончаться; погибать; өлбүт киһи а) мертвец, покойник; б) перен. пропащий человек; өлөр өлүү неминучая смерть; өлөр өстөөх смертельный враг; өлөрү кыайбыт победивший смерть; өлбөт үөстээх живучий; өлөр быатыгар к несчастью (букв. к смерти); өлөр тиллэр мөккүөрэ (или икки ардынан ) между жизнью и смертью (находиться, быть); өлөн хаал = умереть; өлөн баран= (или быһын =) вымирать; өл да төрөө хоть умри (но найди, доставь и т. п. кого-что-л.); өлө-өлө тилин= оказаться на волоске от смерти (букв. умирая, воскресать); өлөөрү сыт = находиться, лежать при смерти; өлөр охтуутун оҕутта его сразила смертельная болезнь; өлөөрү гын = а) находиться при смерти; б) перен. оказаться в тяжёлом, критическом положении; өлбүккэ үөн үөрэр погов. мертвечине черви радуются; өлбүт өлбүтүнэн , өлбүтү кытта өлөр суох поел. мёртвым смерть, а живым живое; өллөхпүнэ сиэбит да суорум тиэрдэр үһүө погов. не доставит меня (туда) и ворон, съевший мой труп (о невозможности добраться до далёких краёв); өллөхпүнэ үөрүм ытаан ааһыаҕа после смерти дух мой обо мне плачем напомнит (говорится при сильной обиде или перед долгой разлукой); өлөн көрөн өлөрү билбит суох посл. никто на время не умирал, чтоб (только) познать смерть; өлөн эрэр өлөнтөн тардыһар погов. умирающий хватается за травинку (соотв. утопающий за соломинку хватается); өлөр саҥатын саҥарда он закричал благим матом (букв. завопил предсмертным воплем); моҥнон өл = повеситься; бэйэҕэр тиийинэн өл = кончать жизнь самоубийством; 2) блёкнуть, увядать (о растениях); от өлбүт трава (скошенная) увяла # аччык өл = проголодаться; искэр өл = страдать поносом; күн өлбүт произошло затмение солнца; өлбөт мэҥэ уута фольк. живая вода; өлө итир= быть вдрызг пьяным; өлө куттан = испытать ужас; өлөн бар= уходить в подавленном состоянии (от печального известия, тяжёлого разговора и т. п.); өлө оонньоо= попадать в тяжёлое, критическое положение; өлөр иһээччи горький пьяница; өлөр өлүү ааҥнаата нагрянула беда, свалилось несчастье; өлөр суола это его задевает за живое; хараххар өл = заболеть — о глазах.