частица
курдук, дылы
как-будто ему лучше - кини арыыйда курдук

I союз
1. Дылы, курдук. Белый как снег - хаар курдук маҥан. Как гудок парохода - борокуот хаһыытыгар дылы. 2. Прошла неделя, как мы ходили в лес - биһиги тыаҕа сылдьыбыппыт нэдиэлэ буолла
II нареч.
хайдах
III частица
эмискэ буолары этэргэ туттуллар. Как я крикнул - мин хаһытыырбын кытта

1. нареч. вопр. хайдах; как ваше здоровье? эн доруобуйаҥ хайдаҕый?; 2. нареч. относ, хайдах, курдук; я не знаю, как это делается ити хайдах оҥоһулларын билбэппин; я поступил, как вы мне сказали мин эн эппитиҥ курдук гынным; 3. частица (для выражения какого-л. чувства) хайа, хайдах, хайдах курдук; как, ты опять здесь! хайа, эн эмиэ манна эбиккин дуу!; как! он уехал! хайдах! кини барбыт даа!; как я ему сочувствую! хайдах курдук мин кинини аһынабыный!; 4. частица разг. (при гл. сов. вида — для выражения внезапности) =а түс, =а биэр, =нан бар; она как закричит кини хаһыытыы түһэр; как польёт дождь самыыр курулаппытынан барар; 5. союз сравн. курдук; белый как снег хаар курдук маҥан; 6. союз присоед. (в со-чет. с приложением) быһыытынан; советую вам как друг эйиэхэ доҕор быһыытынан субэлии-бин; 7. союз (присоединяет вводные слова и предложения) курдук; как говорят этэллэрин курдук; 8. союз (для выражения временных отношений) эрэ, ыла; как вспомнишь, приятно становится санаатаргын эрэ чэпчии түһэҕин; прошёл год, как мы виделись биһиги көрсүбүп-пүтүттэн ыла сыл ааста; # как-никак төһөтүн да иһин; как будто курдук; как бы не так! разг. буолумуна!, хайыай!; как бы то ни было хайдах да буолтун иһин; как же так? хайдах оннугуй?; как можно больше хайа сатанарынан элбэхтик.

нареч.
хайдах эрэ, курдук

частица
сэрэнэри көрдөрөр. Как бы не опоздать - хойутаабатах киһи. Как бы не сломалось - алдьамматар ханнык

частица
түбэлтэтигэр. Как раз пришел вожатый - түбэлтэтигэр баһаатай кэллэ

нареч.
сөрү-сөп

нареч
чахчы кичэйэн

I нареч.
биирдэ
II мест.
биир (наардаан, бэрээдэктээн ааҕыыга, хамаандаҕа туттуллар: раз, два, три, четыре... раз-два, раз-два-три)
III союз.
быһыытынан, иһин. Раз опоздал, жди! Раз виноват, молчи!

нареч.
(однажды) биирдэ

I м. 1. төгүл, сырыы; один раз биир төгүл; много раз элбэх төгүл; в первый раз маҥнайгы сырыыга, аан бастаан; 2. (при счёте) биир; раз, два, три биир, икки, үс; # раз (и) навсегда букатыннаахтык; в самый раз разг. 1) (вовремя) саамай кэмигэр; 2) (впору) сөрү-сөп; раз за разом разг. бииртэн биир; не раз я говорил мин биирдэ эрэ эппэтэҕим.

II нареч. (однажды) биирдэ; раз поздно вечером биирдэ ыкса киэһэ.

III союз разг. (если) буол да, буоллаҕына, өскөтүн; раз он не пойдёт, я тоже останусь кини барбат буолла да, мин эмиэ хаалабын.

союз
то же, что «потому что»

нареч. см. как-нибудь 1.

нареч
как-либо, как-то - хайдах эмэ

нареч.
хайдах эмэ

нареч. 1. (каким-л. способом, так или иначе) хайдах эмэ; надо как-нибудь помочь ему киниэхэ хайдах эмэ көмөлөһүөххэ наада; 2. разг. (кое-как, небрежно) ханнык эмэ, аатыгар эрэ; он всё делает как-нибудь кини барытын аатыгар эрэ оҥорор; 3. разг. (когда--либо в будущем) хайдах эмэ (гынан); загляните ко мне как-нибудь на той неделе аныгы нэдиэлэҕэ миэхэ хайдах эмэ гынан таарыйаар.

нареч.
хайдах эрэ

нареч. 1. (в некоторой степени, несколько) хайдах эрэ; он говорит как-то непонятно кини хайдах эрэ өйдөммөттүк саҥарар; 2. (каким образом) хайдах эрэ; как-то он сдаёт экзамен? экзаменнарын хайдах эрэ туттаран эрэр буолла?; 3. (однажды) хайдах эрэ биирдэ, биирдэ; я как-то встретил его на улице мин кинини хайдах эрэ биирдэ уулуссаҕа көрсүбүтүм; я как-то раз был у него мин киниэхэ хайдах эрэ биирдэ сылдьыбытым; 4. в знач. частицы, разг. (а именно) чуолаан (манныктар); он купил фрукты, как-то: виноград, сливы, груши кини фрукта атыыласпыт, чуолаан: виноград, слива, груша.

нареч
нэһиилэ, муҥнаан-сордоон

нареч. 1. (еле-еле) арыычча, нэһиилэ; кое-как мы добрались домой дьиэбитигэр нэһиилэ тиийдибит; 2. (плохо, небрежно) аат харата, аатыгар эрэ; работать кое-как аатыгар эрэ үлэлээ.

см. кое-как.

(разо-, разъ=, рас=) приставка, суолтатынан: 1. туохтуурдары үөскэтэр уонна көрдөрөр: 1) бытарытыыны, кыралааһыны, хол. разбить үлтүрүт; разломать тоһуталаа; 2) араартааһыны, түҥэтиини, хол. развести араар, аҥы-аҥы ыыт; разложить тарҕата уурталаа; разбросать тарҕата быраҕыталаа, ыһаттаа; 3) аҥы-аҥы барыыны, хол. разбежаться үрүө-тараа сырые; 4) хайааһын предмеккэ бүтүннүүтүгэр тарҕанарын, хол. разрисовать уруһуйунан сап, саба уруһуйдаа; 5) хайааһын түмүгэр ситиһиини, хол. разбогатеть дэлби бай; 6) уруккуга утары хайааһыны, хол. разлюбить таптаабат буолан хаал; 7) хайааһын наһаатыйыытын, хол. разыграться наһаа оонньоон бар; 2. даҕааһын ааты уонна аат тылы үөскэтиигэ туттуллар, туох эмэ хаачыстыба көстүүтүн бэлиэтиир, хол. развесёлый наһаа көрдөөх, наһаа көрүдьүөс.

пуонда (кэмиэрсийэтэ суох тэрилтэ быһыытынан)