прил. чуолкайа суох, ырылхайа суох; нечёткое произношение чуолкайа суох саҥарыы.

м. 1. (произношение) этэн таһаарыы, саҥарыы; 2. (порицание) быыгабар, сэмэ.

прил. ырылхай, чуолкай; отчётливое произношение чуолкай саҥарыы; отчётливое представление ырылхай өйдөөһүн.

с. 1. (произношение) саҥарыы; этии (напр. речи); 2. (оглашение) иһитиннэ-рии; произнесение приговора бириигэбэри иһитиннэрии.

разборчивый, чёткий, ясный; чуолкай буочар разборчивый почерк; чуолкай уруһуй ясный рисунок; чуолкай саҥа чёткое произношение.

прил. 1. (загрязнённый) кирдээх; 2. (неоднородный) булкаастаах, сыыстаах; нечистая глина булкаастаах туой; 3. перен. (нечестный) чиэһинэйэ суох, кирдээх; # нечистое произношение ыраапа суох саҥарыы; нечист на руку ылыгас идэлээх, уоруйах.

ж. 1. (способность говорить) саҥа, тыл; органы речи саҥа органнара; развитие речи тыл сайдыыта; 2. (язык как средство общения) тыл; речь ребёнка оҕо тыла; 3. (произношение) саҥарыы; окающая речь оокойдоон саҥарыы; 4. (беседа, разговор) саҥа, кэпсэтии; речь шла о тебе эн тускунан кэпсэтии буолбута; 5. (выступление) этии, тыл этии; речь прокурора прокурор этиитэ.

звукоподр. издавать частые мягко хлюпающие звуки (напр. о жидкой грязи; о мягком картавом произношении звуков); хааһы буһан балдьыгыраата каша варится, булькает.

прил. I. (опрятный) ыраас, сэбэр; чистая комната ыраас хос; 2. (без примесей) ыраас; чистое золото ыраас кыһыл көмүс; чистый спирт ыраас испиир; 3. (свежий) ыраас; на чистом воздухе ыраас салгыҥҥа; 4. (отчётливый) ыраас, дьэҥкэ; чистый голос ыраас куолас; чистое произношение ыраастык саҥарыы; 5. (аккуратный) ыраас; чистая работа ыраас үлэ; 6. перен. (честный, безупречный) ыраас, кирэ-хоҕо суох, үчүгэй; чистая совесть ыраас суобас; 7. разг. (совершенный, сущий, самый настоящий) ыраас, аҥардас, дьиҥнээх; чистая правда ыраас кырдьык; чистое совпадение аҥардас сөп түбэһии; 8. (о доходе и т. п.) ыраас; чистая прибыль ыраас барыс; чистый вес ырааһынан ыйааһына, иһитэ суох ыйааһына; # выйти чистым из чего-л. разг. ыраас таҕыс; от чистого сердца ыраас сүрэхтэн.