бүддьүөту сүрүннээһин

электрическэй хамсатааччы туһалаах дьайыытыи коэффициена (электрическэй хамсатааччы ороскуотта-абыт эниэргийэтиттэи төһө өлүүтүн туһаҕа таһаарара. Э. х. т. дь. к. бииртэн кыра уонна төһөнөн бу чыыһылаҕз чугаһый да соччонон ордук, туһата элбэх»)

электрический хамсатааччы түгэнэ (электрическэй хамсатааччы эргийэр баалга биэрэр күүһэ.)

с. салайыы, бэрээдэктээһин; регулирование уличного движения уулусса сырыытын салайыы.

электрическэй хамсатааччы эргичийиитин түргэнин салайыы (электрическэй хамсатааччы эргичийиитин түргэнин араас ньыманан уларытыы. Холобур, бастайаан-най сүүрээнинэн үлэлиир Э. х. э. т. с. магнит сүүрээнин кээмэйин уларытан, салайар-холбуур реостат көмөтүнэн уонна күүрүү кээмэйин уларытан ситиһиллэр.)

эргийии түргэнэ (эргийэр оноһук бэйэтин сүнньун тула биир мүнүүтэҕэ (бириэмэ иээмэйигэр) эргийиитин ахсаана.)

эргийии тыбыла (ханнык эмэ эргийии (холобур, электрическэй сүүрээнинэн үлэлиир баал эргийиитэ) бириэмэ кээмэйигэр — сөкүүндэҕэ эбэтэр мүнүүтэҕэ төһө төгүл хатыланар ахсаана.)

электрическэй хамсатааччы (электрическэй күүһү механическайга кубулутар массыына. Э. х. бастайааннай уонна уларыйыылаах сүүрээн хамсатааччылары-гар арахсар, кыамтата Вт сорҕотутган хас эмэ МВт-ка тиийэр.)

көтүү түргэнэ (көтөр аппараат (самолет, вертолет) бириэмэ биир кээмэйигэр (сек, мүн, чаас) төһө ырааҕы (м, км) көтөрө.)

кетор аппараат тыастаа5ар түргэнэ (көтөр аппараат тыас тургэнин 1-5 төгүл баһыйыыта.)

сущ
түргэн, төһө түргэнэ

сущ.
түргэнэ

ж. I. (быстрота движения) түргэнэ; средняя скорость орто түргэнэ; 2. ж.-д. түргэнэ, төһө тиэтэллээҕэ; груз большой скорости улахан тиэтэллээх таһаҕас; 3. тех. скорость; включить скорость скороһын холбоо.

станок остуолун хамсааһынын түргэнэ (бириэмэ кээмэйигэр станок остуола хамсааһынын кэринэ.)

быһыы түргэнэ (быһар инструмент быһар биитэ быһыллар ньуур устун бириэмэ кээмэйигэр сыҕарыйыытын кэринэ.)

м. электрическэй хамсатааччы.

электрическэй хамсатааччы (электрическэй эниэргийэни МеханиЧескай хамсайһыҥна кубулутар массыына. Э. х. бастайааннай уонна уларыйыылаах электрическэй сүүрээннээх уонна синхролнай эбэтэр асинхронной диэн эмиэ араастардаах.)

асинхроннай электрическэй хамсатааччы (статорын магниттаах хонуутун эргийиитин түргэнэ роторын эргийиитин түргэнинээҕэр уратылаһар уларыйыылаах электрическэй сүүрээннээх хамсатааччы.)

кэккэлэһэ (параллельный (көбүтүү-лээх бастайааннай сүүрээн электрическэй хамсатааччыта) — сүүрээни тэннэ көбүтэргэ анаан дьаакырын уонна электричествоны көбүтэрин (возбуждения) мотуоктуу эри-ирдэрэ кэккэлэһэ холбоммут, бастайааннай электрическэй сүүрээнинэн үлэлиир уонна саамай киэҥник тарҕаммыт электрическэй хамсатааччы.)

утуу-субуу көбүтүүлзэх бастайааннай сүүрээн электрическэй хамсатааччыта (сүүрээни утуу-субуу көбүтэргэ анаан дьаакырын уонна уһугуннарарын (көбүтэрин) мотуоктуу эриирдэрэ утуу-субуу холбонуллубут электрическэй хамсатааччы. У-с. к. б. с. э. х. сэдэхтик туттуллар.)

булкуйа көбүтүүлээх бастайааннай сүүрээн электрическэй хамсатааччыта (утуу-субуу уонна кэккэлэһэ холбоммут мотуоктуу эриирдэрдээх электрическэй хамсатааччы.)

синхронная электрическэй хамсатааччы (статорын магниттаах хонуутун эргийиитэ роторын эргийиитин түргэнин кытта сөп түбэһэр электрическэй хамсатааччы. С. э. х. эргийиитин түргэнэ кыайан салаллыбат итзҕэстээх.)