боломуочуйаны утаарыы

үбүлээһин сөбүлэҥэ

предл.
туһунан, туһугар
о нем - кини туһунан
о работе - үлэ туһунан
о детях - оҕолор тустарыгар

II межд. 1. (при обращении) оо; о друзья! оо, доҕоттоор!; 2. (для усиления экспрессивности высказывания) оо, оо дьэ; о, как хорошо! оо дьэ, үчүгэй даҕаны!; о, если бы ты видел! оо дьэ, эн көрбүтүҥ буоллар!; о, как жаль! оо дьэ, хомолтолоох баҕайы!; 3. (для усиления утверждения или отрицания) ээ,_ дьэ; о, да! ээ дьэ!; о, нет! ээ, суох!

I (об, обо) предлог 1. с вин. п. (при обозначении соприкосновения, столкновения) =га,, =гар, =тан; опереться о край стола остуол кытыытыгар өйөн; споткнуться о каменв таастан иҥнэн бүдүрүй; 2. с вин. п. (рядом, вплотную): бок 6 бок тоҕонох тоҕонохтон өйөнсөн, кэккэлэһэ; 3. с предл. п. (при обозначении предмета, на который направлены мысль, речь, чувство) туһунан, туһугар; весть о победе кыайыы туһунан сурах; заботиться о детях оҕолор тустарыгар кыһан; 4. с предл. п. (при обозначении однородных частей) =лаах; стол о трёх ножках үс атахтаах остуол.

с. 1. (взаимное согласие) сөбүлэһии, сөбүлэсиһии; достичь соглашения с кем-л. кими эмэ кытта сөбүлэһиини ситис; 2. (договор) сөбүлэһии, кэпсэтии; торговое соглашение эргиэн сөбүлэһиитэ.

сөбүлэҥ

боломуочуйаны биэрэр туһунан сөбүлэҥ

тиистээх бэримтэ тиэрдэр чыыһылата (хамсатыллааччы уонна хамсатар көлөһөлер тиистэрин ахсааннарын сыһыана.)

сүрүн тиэрдээччик (мас-сыына, трактор, автомобиль эҥин трансмиссиятын тиис-тэрдээх механизма, хамсатааччы үөскэтэр эргитиилэрин бытаардан тиэрдэн сүрүн көлөһөлөр тардар күүстэрин улаатыннарар. С. т. үксүн биир эбэтэр икки сүһүөхтээх.)

сущ.
даача

II ж. даача (куорат таһынааҕы сайылык дьиэ).

I ж. 1. (действие) биэрии; дача корма скоту сүөһүгэ аһылык биэрии; 2. (порция) биэрии, биир биэрии; дача овса биир биэрии эбиэс.

предл
1) (пр. п.)
туһунан (о Китае, об отце)
2) (в. п.)
туохха охсуллубуту, охсубуту, күүскэ бырахпыты уо. д. а. көрдөрөргө туттуллар (ударил о камень - тааска оҕуста (тугу эрэ); бросил об землю - сиргэ күүскэ бырахта)

(об=, обо=, объ=) приставка, суолтатынан көрдөрөр: 1) хайааһын тугу эмэ тула барарын, предмеккэ бүтүннүүтүгэр тарҕанарын, хол. обежать тула сүүр,эргийэ сүүр; осмотреть көр, сирийэн көр; 2) хайааһын элбэх киһини эбэтэр элбэх предмети хабарын, кэрийэ буоларын, хол. обегать кэрийэ сүүр; одарить бэлэхтэтэлээ; 3) хайааһыҥҥа кими эмэ баһыйыыны, куотууну, хол. обогнать ситэн аас; 4) хайааһын түмүгэр кими эмэ ньочоокко тиэрдиини, балыйыыны, хол. обвесить ыйааһыҥҥа балый; 5) =ся эбиискэни кытта туттулуннаҕына, хайааһынгҥа сыыһаны оҥорууну, хол. оговориться алҕас эт, алҕас саҥар; 6) хайааһын түмүгэр туох эмэ буолан уларыйары эбэтэр уларытыыны, хол. обогатить байыт; 7) хайааһын эбэтэр турук түмүгэ көстүүтүн, хол. окаменеть таастый; ослепнуть хараҕа суох буол.

сущ
биэрии, тириэрдии

ж. I. (вручение) биэрии; передача знамени знамяны биэрии; 2. (по радио и т. п.) биэрии; программа сегодняшних передач бүгүҥнү биэрии программата; 3. (напр. больному в больнице) биэрии, аҕалыы; 4. тех. биэрии, тиэрдии.

бэримтэ, тиэрдии, тиэрдээччик (хамсааһыны хайысхатын, түргэнин уонна эргийэр тэтимин (вращающий момент) уларытан а тын механизмна тиэрдэр механизм. Б. конструкциятын, көрүҥүн арааһа элбэх: тиистээх, сыаптаах, фрикционнай, курдаах, кардааннаах, чиэрбэлээх о. д. а.)

дааннайдары ыытыы, биэрии, телекодунан сибээс (электроннай ааҕар-суоттуур массыыналар көмөлөрүнэн. ааҕыллар аналлаах бэлиэлэринэн (коды) иһитиннэриини (информация) сибээс ханаалынан ыытыы, биэрии. Итиннэ телеграф эбэтэр түлүпүөн ханааллара эбэтэр анал ханаал туһаныл-лар.)

тиистээх бэримтэ, тиэрдии, тиэрдээччик (тиистээх көлөһөлөр көмөлөрүнэн хам-сааһыны тиэрдээччи, механизм.)

кардааннаах бэримтэ, тиэрдии, тиэрдээччик (кардаан баалыттан иэччэх нөҥүө биир көнөҕө сыппат сүрүннээх баалга хамсааһьшы тиэрдээччи механизм.)

килиин курдаах бэримтэ, тиэрдии, тиэрдээччик (хаамтарар баал эргийэр хамсааһынын атын баал бытааннык эбэтэр түргэнник эргийэр хамсааһыныгар кубулутар тиэрдээччи. Кура мунур кили-ин а. э. трапеция курдук туора быһа охсуулаах.)

фрикционнай бэримтэ, тиэрдии, тиэрдээччик (диискэлэр, силииндирдэр эбэтэр куонустар аалсыһыыларын көмөтүнэн биир баалтан атын баалга хамсааһыны биэрэр тиэрдээччи.)

сыаптаах бэримтэ, тиэрдии, тиэрдээччик (биир баал хамсааһынын сэргэ турар атын баалга тиистээх көлөһө уонна ити көлөһөлөргө кэтэрдиллибит ыстаал сыап көмөтүнэн биэрэр тиэрдээччи.)

чиэрбэлээх, эрийии эрэ-дэһиннээх бэримтэ, тиэрдии, тиэрдээччик (чиэрбэ (биинтэлии эрийии тиистээх баал) уонна чиэрбэлии халдьы кэрдиистээх тиистээх көлөһө көмөлөрүнэн хам-сааһыны атын баалга тиэрдэр механизм.)

межд. выражает досаду, неудовольствие, удивление ну, да ну; о; о, дьэ буолар да эбит! ну и бывает же такое!; о, күн тахса охсубут! о, солнце уже поднялось!

межд. возглас, к-рым понукают, лошадей но, ноо.

межд. выражает сожаление, упрёк, досаду эх, ох; о-у , сыыспыппыт ! эх, оказывается, мы ошиблись!; о-у , киһи да бөҕөбүн ! ох, какой же я недотёпа!

межд. выражает 1) боль ой; ай; ох; ойо-о, атахпын өлөрдүм! ой, я ногу ушиб!; 2) удивление, изумление о, ой; ойо-о, бу туохпутуй?! о, что же это такое?!

pn с n. winter rye [<Russ. рожь]