судаарыстыба баайын-малын дьаһайар судаарыстыбаннай уорган

Т. С. Мальцев ньыматынан бааһынаны оноруу (сири танастааһынна Т. С. Мальцев киллэрбит (50-с сыллар-даахха) сана ньыматын туһаныы — үс-түөрт сыл устата бааһына буорун тиэрбэккэ эрэ 40-50 см дириннээхтик көбүтэ-көбүтэ эрэ бурдугу ыһыы (Урал уонна Apgaa Сибиир оройуоннарыгар).)

муниципальнай баайы-малы салайар уорган

предл
I (д. п.)
1) по старости - кырдьан, кырдьаҕаһыттан, кырдьаҕаһын быһыытынан; по незнанию - билбэтиттэн, билбэт буолан
2) устун (по дороге - суол устун, суолунан)
I (пр. п.)
бүппүтүн, ааспытын кэннэ (по окончании каникул - каникул ааспытын кэннэ, по окончании учебного года - үөрэх дьыла бүппүтүн кэннэ)

предл.
по дороге - суол устун
по плану - былаанынан
по почте - почтанан
по ошибке - алҕаһаан
по рублю - солкуобайдым

предлог 1. с дат. п. (на поверхности, вдоль поверхности) устун, =нан; идти по дороге суол устун бар; спускаться по лестнице кирилиэһинэн түс; 2. с дат. п. (в пределах чего-л., в чём-л., где-л.) устун, -^г; по всей стране дойдуга бүтүннүүтүгэр; 3. с дат. п. (в направлении) хоту, =нан; плыть по течению сүүрүк хоту уһун; по следам преступника өстөөх суолунан; 4. с дат. п. (в области, в сфере) =нан, -ҕа; работать по найму наймыга үлэлээ; он врач по профессии кини идэтинэн врач; 5. с дат. п. (согласно, в соответствии с чем-л.) =нан; поезда ходят по расписанию поезтар расписаниенан сылдьаллар; работать по плану былаанынан үлэлээ; 6. с дат. п. (посредством чего-л.) =нан; послать по почте почтанан ыыт; сообщить по телеграфу телеграбынан биллэр; 7. с дат. п. (вследствие чего-л.) -ап, =нан; сделать по ошибке алҕаһаан оҥор; не явиться по болезни ыалдьан кэлимэ; 8. с дат. п. (на основании каких-л. признаков) =нан; старший по возрасту сааһынан аҕа; ранний по времени кэминэн эрдэтээҥи; 9. с дат. п. (при указании близости, родства) =нан; товарищ по работе үлэбинэн табаарыс; 10. с дат. п. (при обозначении срока, времени) =лыы, =лары; аайы; он работает по восемь часов в день кини күҥҥэ аҕыстыы чаас үлэлиир; заниматься по ночам түүннэри үлэлээ; по утрам сарсыарда аайы; 11. с дат. п. (для указания количества) =лыы; по рублю штука биирдиитэ солкуобайдыы; 12. с дат. п. (со словами скучать, тосковать, тоска) =ҕын; скучать по сыну уолгун аҕын; 13. с вин. п. (вплоть до) диэри, =нан; войти в воду по пояс курданаргар диэри ууга киир; сыт по горло хабарҕабар диэри топпун; 14. с дат. и вин. п. (в сочет. с числ.) =лыы; по одному биирдии; по два иккилии.

кытаанада (матырыйаал бэйэтинээҕэр кытаанах матырыйаалынан хомуру (дьөлө) баттыыры, охсору тулуйар хаачыстыбата.)

кытаанаҕы Бринеллии быһаарыы (хатарыллыбыт ыстаал бөкүнүгүнэн (саарыгынан) дэтээл ньуурун хомуру баттаныллар уонна ити матырыйаал кытаанаҕын, баттыыр күүс уонна хомуллуу иэнин сыһыаннарыгар тэннээн быһаарыы. Матырыйаал төһө кытаанаҕын өссө пирамида курдук алмаас кристалын төбөтүнэн хомуру баттаан (Виккерс ньымата) уонна үөһэттэн түһэриллэр саарык төһө үрдүктүк тэйэринэн (Шор ньымата) эмиэ быһаараллар.)

приставка, суолтатынан: 1. туохтуурдары үөскэтиигэ туттуллар уонна көрдөрөр: 1) ханнык эмэ хаачыстыбаны ылыныыны, хол. побелеть туртай; 2) хайаапыны түмүгэр тиэрдиини, хол. погибнуть ел; 3) хайаапыны биир төхтүрүйүүнэн оҥорууну, хол. попросить көрдөс; 4) хайаапыны кыратык, кылгас бириэмэҕэ оҥорууну, хол. поговорить кэпсэтэ түс; 5) хайааһын саҕаланыытын, хол. побежать сүүр, сүүрэн бар; 6) "=ыва", "=ива" суф-фиксалары кытта хайааһын бүтэр уһуга биллибэтин уонна хатыланан барарын, хол. поглядывать көрүтэлээ, көрүөлээ; 7) хайааһын оҥоһуллуута кыратын, мөлтөҕүн, хол. помазать сыбыы түс, оҕунуохтуу түс; 2. даҕааһын ааттары үоскэтиигэ туттуллар уонна бэлиэтиир: 1) туох эмэ кэнниттэн . буолары; хол. посмертный өлбүтүн кэннинээҕи; 2) туохха эмэ сөп түбэһэри; хол. посйль-I ный күүс кыайар, кыах иһинэн; 3. даҕааһын уонна сыһыат тэҥнии степеннэрин үөскэтэргэ туттуллар уонна бэлиэ мөлтөҕүн көрдөрөр; хол. поменьше кыратык, ордук кыратык; 4. ханнааҕытын ыйар суолталаах даҕааһыны уонна аат тыллары үөскэтиигэ туттуллар, хол. пограничный кыраныыссатааҕы, кыраныысса аттынааҕы; побережье кытыл.

нареч. бырааттыы, ини-бии курдук.

нареч
быһыыта, сэрэйдэххэ

вводн. ел. бука, быһыыта, бадаҕа; весна, по-видимому, будет ранняя саас, быһыыта, эрдэ кэлииһи.

нареч. дьиэтээҕилии, дьиэҕэ курдук; одеться по-домашнему дьиэтээҕилии таҥын.

нареч. лениннии; работать по--лёнински лениннии үлэлээ.

нареч.
мин санаабар

нареч. 1. (по моему мнению) мин саныырбыкан; 2. (по моему желанию) мин баҕам хоту; 3. (по моему совету) мин этэрбинэн, мин эппиппннэн.

нареч. саҥалыы, уларытан.

нареч
уруккутунан, уруккутун курдук

нареч.
урукку курдук

нареч. урукку курдук.

нареч.
нууччалыы

нареч. сибиинньэ курдук, киһиттэн түктэритик.

нареч. 1. (по своему желанию) бэйэ баҕатын хоту, бэйэ сөбүлүүрүнэн; 2. (по своей воле) бэйэ билэринэн, бэйэ талбытынан.

нареч. разг. 1. (по-своему) бэйэ билэринэн; расправиться по-свойски билэргинэн дьүүллээ; 2. (как принято у близких) бэйэ киһитин быһыытынан; скажу тебе по-свойски эйиэхэ бэйэ киһитин быһыытынан этиим.

нареч. ыаллыы быһыынан.

нареч. уруккулуу, урукку курдук, уруккутунан.

нареч. 1. (по твоему мнению) эн саныыргыиан; 2. (по твоему желанию) эн баҕаҥ хоту; 3. (по твоему совету) эн этэргинэн, эп эппиккинэн.

нареч. үчүгэйинэн, эйэнэн, киһилии.

нареч. киһилии.

ж. 1. кытаанаҕа; 2. трен, (непоколебимость) кытаанаҕа, бигэтэ; твёрдость характера характер кытаанаҕа; твёрдость духа санаа кытаанаҕа.