электрическэй көннөрөөччүк (уларыйыылаах электрическэй сүүрээни бастайааннай сүүрээҥҥэ кубулутар тэрил. Э. к. электроннайдарга, вакуумнаахтарга, ионнайдарга, уба-ҕастарга, кьггаанахтарга, механическайдарга араарыллар.)

электрическэй хамсатааччы (электрическэй күүһү механическайга кубулутар массыына. Э. х. бастайааннай уонна уларыйыылаах сүүрээн хамсатааччылары-гар арахсар, кыамтата Вт сорҕотутган хас эмэ МВт-ка тиийэр.)

электро-эниэргийэ, туок биэрээччи (мунньуллубут эбэтэр кэлэ турар эниэргийэни электрическэй эниэргийэҕэ кубулутар оноһуктар: аккумулятор, генератор, термо-элэмиэн, фотоэлэмиэн о. д. а.)

уларыйыылаах сүүрззн хатыла (уларыйыылаах электрическэй суүрээн күүрүүтэ саамай улахан кэршгэр тиийэн баран саамай кыра кэриҥҥэ тиийэ түһэр, онтон эмиэ үрдүк кэриҥҥэ тиийэр а. э. биир кэриҥ хатыланар кэмэ. Сөкүүндэ 50 гыммыт бииригэр тэҥнэһэр.)

предл
(р. п.) ким, туох үрдүттэн тэйбити, ылбыты, түспүтү эҥин көрдөрөргө туттуллар (с дерева - мастан; с плеча - санныттан)

см. с.

уларыйыылаах сүүрээн тыбыла, субула (уларыйыылаах сүүрээн кэринэ сөкүүндэҕэ хаста хатыланан халбанныыра. Үксүн, 50 хатыланыылаах электрическэй сүүрээн олоххо-дьаһахха туһаныллар. Оттон радионан сибээскэ, эмтээһин аппарааттарыгар ардыгар 15000 Гц тиийэ тыбыллаах (частота колебаний) уларыйыылаах электрическэй сүүрээн туһаныллар.)

м. электрическэй хамсатааччы.

электрическэй хамсатааччы (электрическэй эниэргийэни МеханиЧескай хамсайһыҥна кубулутар массыына. Э. х. бастайааннай уонна уларыйыылаах электрическэй сүүрээннээх уонна синхролнай эбэтэр асинхронной диэн эмиэ араастардаах.)

асинхроннай электрическэй хамсатааччы (статорын магниттаах хонуутун эргийиитин түргэнэ роторын эргийиитин түргэнинээҕэр уратылаһар уларыйыылаах электрическэй сүүрээннээх хамсатааччы.)

кэккэлэһэ (параллельный (көбүтүү-лээх бастайааннай сүүрээн электрическэй хамсатааччыта) — сүүрээни тэннэ көбүтэргэ анаан дьаакырын уонна электричествоны көбүтэрин (возбуждения) мотуоктуу эри-ирдэрэ кэккэлэһэ холбоммут, бастайааннай электрическэй сүүрээнинэн үлэлиир уонна саамай киэҥник тарҕаммыт электрическэй хамсатааччы.)

утуу-субуу көбүтүүлзэх бастайааннай сүүрээн электрическэй хамсатааччыта (сүүрээни утуу-субуу көбүтэргэ анаан дьаакырын уонна уһугуннарарын (көбүтэрин) мотуоктуу эриирдэрэ утуу-субуу холбонуллубут электрическэй хамсатааччы. У-с. к. б. с. э. х. сэдэхтик туттуллар.)

булкуйа көбүтүүлээх бастайааннай сүүрээн электрическэй хамсатааччыта (утуу-субуу уонна кэккэлэһэ холбоммут мотуоктуу эриирдэрдээх электрическэй хамсатааччы.)

синхронная электрическэй хамсатааччы (статорын магниттаах хонуутун эргийиитэ роторын эргийиитин түргэнин кытта сөп түбэһэр электрическэй хамсатааччы. С. э. х. эргийиитин түргэнэ кыайан салаллыбат итзҕэстээх.)

бастайааннай сүүрээннээх электрическэй массыына дьаакыра (электическэй массыына хамсыыр (эргийэр) чааһа. Дьаакыр эргийэн магнит хонуутун кытта дьайсан бастайааннай электрическэй сүүрээни үөскэтэр. Уларыйыылах электрическэй сүүрээннээх синхроннай уонна асинхроннай массыыналар дьаакырдара ротор дэнэр.)

с. 1. (по гл. возбудить 1) күүрдүү, көбүтүү, көҕүтүү; возбуждение деятельности сердца сүрэх үлэтин күүрдүү; 2. ^по гл. возбудиться 2) күүрүү, долгуйуу, көтөҕүллүү; радостное возбуждение үөрүүлээх долгуйуу; 3. физиол. күүрүү; # возбуждение судебного дела суукка дьыала тэрийии.

прил
булкаастаах

1. прич. от смешать; 2. прил. (не чистокровный) булкаас; смешанная порода скота булкаас боруода сүеһү; 3. прил. (разнородный) булкаас, булкаастаах; смешанное население булкаас нэһилиэнньэ; # смешанный лес булкаастаах тыа; смешанное число мат. булкаастаах чыыһыла.

см. с=.

сущ
1) ток (электричество проводник устун барыыта)
2) улар, куртуйах охсоро

I м. I. (поток, струя) сүүрээн, күрүлгэн; ток воздуха салгын сүүрээнэ; 2. эл. ток; ток высокого напряжения үрдүк күүрүүлээх ток; включить ток тогу холбоо.

II м. с.х. (для молотьбы и т. п.) куумна.

III м. 1. (токование) улар охсуута; 2. (место, где токуют птицы) улар охсор сирэ.

биир утаалаах улары-йыылаах сүүрээн (сөкүүндэҕэ биэс уон төгүл бэйэтин кэриҥин уонна хайысхатын уларытар электрическэй сүүрээн. Б. у. у. с. көхтөөх (активный) уонна реактивный сүүрээннэртэн турар.)

уларыйыылаах сүүрээн (бириэмэ төһө эрэ кээмэйигэр бэйэтин кэринин уонна хайысхатын элбэх төгүл уларытар электрическэй сүүрээн. Үксүгэр үс утаалаах (фаза) У. с. туһаныллар — табыгастаах уонна барыстаах.)

уларыйбат, бастайааннай сүүрээн (халбаҥнаабат кэриҥнээх уонна уларыйбат хайысхалаах электрическэй сүүрээн. Үлэҕэ, олоххо-дьаһахха элбэхтик туһаныллар. Уларыйыылаах электрическэй сүүрээни бас-тайааннайга генератор эбэтэр атын аналлаах оноһуктар көмөлөрүнэн кубулутуллар.)

аһарыы сүүрээнэ (электрическэй хонуу дьайыытынан аһарааччыкка (проводник) үөскүүр электрическэй сүүрээн — иитиилээх өлүүскэлэр (электроннар, ионнар уо. д. а.) биир хайысханан хамсааһыннара.)

электрическэй сүүрээн (иитиилээх өлүүскэлэр (иллэҥ электроннар) боруобат эбэтэр электролит устун биир хайысханан хамсааһыннара. Итин-ник хамсааһын бүтэй сыапка эрэ үөскүүр.)

үс утаалаах уларыйыылаах сүүрээн (тэн хатыллаах (период) ус утааны (фаза) дьүөрэлэһиннэриигэ олоҕурбут электрическэй сүүрээн. Ү. у. у. с. трансформатор көмөтүнэн күүрүүтүн уларытарга табыгастаах, дөбөҥ уонна ол оҥоһуута суду pry буолан киэҥник, барыстаахтык туһаныллар.)

ток; электрическэй ток электрический ток.