сущ.
көсүскэл, көсүскээһин көмүскүүр (көмүскээ)

ж. 1. (по гл. защитить) кемүскээ-һин; защита мира эйэни көмүскээһин; 2. (по гл. защититься) көмүскэнии; в защиту себя бэйэ көмүскэниитигэр, бэйэни көмүскэнэн; 3. (то, что защищает) көмүскэл; противотанковая защита танканы утары көмүскэл; 4. юр. көмүскээччи; возражения защиты көмүскээччи утарыылара; 5. собир. спорт, көмүскээччилэр; прекрасная игра защиты көмүскээччилэр бэртээхэй оонньуулара; # взять под свою защиту көмүскэлгэр ыл, көмүскээ.

хаһыҥтан көмүскээһин (саас эбэтэр күһүн буолар түүннү. тоҥорууттан үүнүүнү көмүскүүр ньымалары туттуу: салгыкҥа уу ыстарыы, буруо таһаарыы, үүнээйини сабыы энин.)

предл
(р. п.)
кимтэн? туохтан? диэн ыйытыыга хоруйдаан этэргэ туттуллар (от вас, от меня, от людей)
от радости - үөрэн, үөрүүтүттэн

(ото) предлог с род. п. =ттан; от Москвы до Ленинграда Москваттан Ленинградка диэри; отрезать ломоть от хлеба килиэптэн эмти быһан ыл; избавиться от опасности кутталтан куот; дрожать от страха кутталгыттан титирэстээ; отличать добро от зла куһаҕантан үгүөнү арааран бил; год от году сылтан сыл ахсын; день ото дня күнтэн күн ахсын.

релелээх харысхал (электричество ситимигэр холбоммут тэриллэри саахалтан, умайыыттан реле көмөтүнэя көмүскүүр оноһук. P. х. үлэлээтэҕинэ саахалланаары гыммыт тэрили электрическэй ситимтэн араарар эбэтэр суһал сыгынаал биэрэр (тыаһынан, хонтуруолунай лаампа умайан кэлиитинэн энин).)

предл
(р. п.)
хантан тэйбити, барбыты көрдөрөргө туттуллар (от реки - өрүстэн, от меня - миигиттэн)

(ото=, отъ=) приставка, суолтатынан: 1. туохтууру үөскэтэргэ туттуллар уонна көрдөрөр: 1) туохтан эмэ тэйиини, тэйшпии-ни, ылыыны, хол. отплыть устан бар; отвязать сүөрэн ыл; 2) туохха эмэ хардарар хайааһыны, хол. отблагодарить махтан; откликнуться ыҥырыыга хардар; 3) хайааһыныоҥо-рон бүтүүнү, хол. отзвучать тыаһаан бүт; отцвести сибэккилэнэн бүт; 4) "=ся" эбиискэни кытта туохтан эмэ куотунууну, хол. отговориться төттөрү этин, буолунума; 2. даҕааһын ааты үөскэтэргэ туттуллар уонна туохтан эмэ үөскээһин суолтатын бэлиэтиир, хол. отымённый ааттан үөскээбит.

1) трава || травяной; от хойуутук үүммут трава выросла густо; от сыта травяной запах; от угунньа травяная стелька (в обуви); от куөҕэ зелёный цвет; сытыган от полынь; алтан от см. алтан ; сыыс от общее название сорных трав, сорняков; хороҥ от см. хороҥ ; куруҥ от кипрей, иван-чай; 2) сено; оту кэбис = стоговать сено; от хомуура сенокос; от мунньуута уборка сена, сеноуборка; от охсуута сенокошение; күөх от см. күөх 2; хардаҥ от засохшая на корню трава; малопитательное сёно; сыарҕа от см. сыарҕа 2; 3) стог; от оҕото небольшой стожок (поставленный около основного стога); от түөһэ небольшая куча сена (прилегающая к стогу); от туһэ вершина стога (конусообразная); от хааһа бровка стога; от тэллэҕэ основание стога; кур от см. кур III 2; кырдал от продолговатый стог сена; кырыы от сёно, смётанное кладью; тоһоҕос от круглый островерхий стог # от аһылык разг. растительная пища; от атах а) тонконогий; б) название игры-гадания с помощью травы; от илии тонкорукий, с длинными тонкими руками; от ыйа июль.

растительность; күөх от-мас зелёная растительность.

n. grass, hay; отчут n. person who mows grass; от-мас n. vegetation; от күөҕэ a. green; от ыйа n. July (lit. ‘grass month’); кэбиһиилээх от n. haystack

n. July