несов. 1. см. начаться; 2. (вести начало) саҕалан.

II сов. 1. (загореться) күөдьүй; костёр занялся кутаа күөдьүйдэ; 2. (начаться) саҕалан, сырдаа, хат; # заря занялась тыҥ хатта.

сов. 1. баайылын, ыйылын; 2. перен. (начаться, возникнуть) аһылын, саҕалан; завязался горячий бой уоттаах кыргыһыы саҕаланна; завязался разговор сэһэргэһии саҕаланна; 3. бот. болчуохтан; плод завязался үүнээйи аһа болчуохтанна.

сов., однокр. I. (загреметь; зазвучать) ньиргийэ түс, сатараа; грянула музыка музыка ньиргийэ түстэ; грянул гром этиҥ сатараата; 2. перен. (неожиданно начаться) буолан тур; грянула война сэрии буолан турда; грянул бой кыргыһыы буолан турда.

сов. 1. (начать гореть, светить) умайан бар; 2. (засверкать) уоттан; глаза загорелись радостью үөрэн, харахтара уоттан-нылар; 3. безл., перен. разг. (неудержимо захотеться) умайан тур, оргуйан тур, өрүкүйэн тур; что вам так загорелось? успеете! туохха маннык өрүкүйэн турдуҥ? куотуо суоҕа!; 4. перен. (начаться) күөдьүйэн тур; загорелся спор мөккүөр күөдьүйэн турда.

несов., вспыхнуть сов. 1. (загореться) дэлби ыстан, умайан күлүбүрээ; бумага вспыхнула кумааҕы умайан күлүбү-рээтэ; 2. (засветиться) күлүмнээ, кыламнаа; чаҕылый; вспыхнули огоньки уоттар күлүм-нээтилэр; вспыхнули звёзды сулустар чаҕы-лыстылар; 3. (покраснеть) кытарыс гын; лицо её вдруг вспыхнуло сирэйэ эмискэ кытарыс гынна; 4. (внезапно начаться) умайан тур, эмискэ тур; вспыхнула война сэрии умайан турда; 5. (прийти в возбуждение) быырпаста түс, тымтан тур, кыыһыран тур; вспыхнуть гневом кыыһыран быырпаста түс.

сов. 1. (наверх) өрө таҕыс, ере кет; подняться по лестнице кирилиэһинэн ере таҕыс; 2. (переместиться выше) көтөҕүлүн; занавес поднялся быыс көтөҕүлүннэ; 3. (встать) тур; он поднялся уходить кини бараары турда; подняться с постели 1) (проснуться) уһуктан тур; 2) (после болезни) үтүөр, үтүөрэн тур; 4. перен. (восстать) ере тур; 5. (повыситься в уровне) эбилин.үрдээ.уөһэ таҕыс; водав реке подняласьөрүскэ уу эбилиннэ; 6. (увеличиться) үрдээ, өрө таҕыс; производительность труда поднялась "үлэ оҥорумтуота өрө таҕыста; 7. (о тесте) көтөҕүлүн, таҕыс; пирог хорошо поднялся бөруөк үчүгэйдик көтөҕүллүбүт; 8. (начаться, возникнуть) тур, үөдүй; поднялся сильный ветер күүстээх тыал турда; 9. перен. (улучшиться) өрө көтөҕүлүн; настроение поднялось санаата өрө көтөҕүлүннэ.

сов. 1. (куда-л., к кому-л.) киирэ сырыт, киир; зайти к товарищу табаарыскар киирэ сырыт; зайти за покупками атыыгын ыла киирэ сырыт; 2. (свернуть) киир, эргийэ бар; зайти за угол муннук улаҕатыгар киир; 3. (обойдя) эргийэн киир, киир; зайти в тыл кэтэххэ эргийэн киир; 4. (уйти далеко) ыраата бар, киир; зайти в глубь леса тыа үөһүгэр киир; 5. (о небесных светилах) киир; солнце зашло күн киирдэ; 6. (начаться) буолан бар; разговор зашёл о нём кэпеэтии кини туһунан буолан барда; # он зашёл слишком далеко кини наһаа ыраатта, наһаалаата; беседа зашла за полночь кэпеэтии түүн үөһүн ааһа барда.