1) прижиматься; ыкса сыһын = плотно прижаться; олбуорга сыһын= прижаться к забору; 2) прилипать, приставать к чему-л.; соҥҥо кир сыстыбыт к пальто пристала грязь; 3) заражаться чём-л.; киниэхэ куор сыстыбыт он заразился корью; 4) перен. быть причастным к чему-л.; революционная хамсааһыҥҥа сыһын = быть причастным к революционному движению; 5) перен. привыкать к чему-л., втягиваться во что-л.; приобретать сноровку, умение; улэҕэр сыһын = привыкнуть к своей работе, к своему занятию.

несов. см. сжаться.

сов. ыһыгын, төлөрүй, өһүлүн; губы разжались уостара өһүлүннүлэр; рука у него разжалась илиитэ ыһыгынна.

сов. 1. (уплотниться) ыгылын, ыга тутулун; пружина сжалась куруһуна ыга тутулунна; 2. (съёжиться) кумуй, түүрүлүн; он сжался от страха кини кутталыттан түүрүллэн хаалла; 3. (сомкнуться) хам ыбыс, ньимий; губы сжались уостара хам ыбысты-лар; 4. перен. быпыта кымыстаа, ытырбахтаа; у него сердце сжалось от жалости кини апы-ныытыттан сүрэҕэ быһыта кымыстаата.

с. 1. (по гл. сжать I) ыгыы, ыга тутуу, ыга баттааһын; сжатие воздуха салгыны ыгыы; 2. (по гл. сжаться) ыгыллыы, ыпсыы, чиҥээһин.

үмүрүс гын = момент.-однокр. от үмүрүй = 1 вдруг, внезапно сжаться, сузиться, стянуться; от төбөтө үмүрүс гынна верхушки трав сомкнулись; уу үрдэ үмүрүс гынна поверхность воды вдруг сомкнулась (напр. над ныряльщиком).

несов., съёжиться сов. 1. (скорчиться, стать сморщенным) түүрэ тарт, мыччыһын, чарчыһын; лицо его покрылось морщинами, съёжилось сирэйэ мыччыстаҕаста-рынан быпытталаммыт, чарчыстыбыт; 2. (сжаться, сморщиться) кумуй, кумуччу тутун, түүрүлүн; листья съёжились сэбирдэхтэр түү-рүллүбүттэр.

сов. 1. (сойтись, сосредоточиться) муһун, түмүс; в классе собрались все ученики кылааска үөрэнээччилэр бары муһуннулар; 2. (напр. о совещании) муһун; собрался военный совет байыаннай совет муһунна; 3. (скопиться) муһун, мунньулун; здесь собралась вода манна уу мустубут; 4. (о дожде и т. п.) таҕыс, буол; к вечеру собралась гроза киэһэ этиҥнээх ардах буолбута; 5. (составиться, набраться) мунньулун; собралась ценная коллекция картин хартыына сыаналаах кол- ' лекцията мунньулунна; 6. (приготовиться) хомун, тэрин, оҥоһун; собраться в дорогу суолга хомун; собраться ехать домой дьиэ- ' лииргэ оҥоһун; 7. (решиться) санан, быһаарын; он собрался жениться кини ойох ыларга сананна; 8. (сжаться, сморщиться) түүрүлүн, мыччыһын; 9. с чем түмүн, мунньун, булун; собраться с силами күүскүн түмүн; собраться с мыслями өйгүн-санааҕын булун; собраться с духом санааҕын түмүн.